Osmanlı Devleti Kültür & Medeniyet



DEVLET YÖNETİMİ
a)       Merkez Teşkilatı
Hükümdar;
·         Ok hükümdarlık sembolü değildir.
·         Ok ve Yay damgadır.
Hükümdarlık Sembolleri
Hükümdarlık Unvanları
Ok yok diğer hepsi var.
Bey ve Gazi [ sadece Osman ve Orhan]

Sultanı Buzad [Orhan

Sultan [ İlk Orhan ve sonrası]

Hüdavendigar [ ilk I. Murat]

Hükümdar Görevleri
·         Herhangi bir konu da emir verir. ( Ferman )
·         Herhangi bir konuda yazılı beyan ( Hatt-ı Humayun)
·         Herhangi bir şeyi yasaklar. ( Yasakname )
·         Herhangi bir mala el koyar. ( Müsadere )
·         Herhangi bir devşirmeyi öldürebilir ( Kulluk )
·         Herhangi bir memuru atama belgesi ( Berat )

Veraset Değişiklikleri
·         Osman Bey ve Orhan Bey > Hanedan üyelerinin ortak malıdır.
·         I.Murat > Padişah ve çocuklarının malıdır.
·         II.Mehmet > Padişahın malıdır.
·         I.Ahmet > Ekber ve Erşed Sistemi

Osmanlı Devleti’nin Başkentleri
·         Söğüt
·         Karacahisar
·         Bilecik
·         Bursa
·         İznik
·         Edirne
·         İstanbul

İstanbul
Boğazlar
Kaptan-ı Derya
Adalet
Taht Kadısı
Güvenlik
Yeniçeri Ağası
İmar
İmar Başı
Belediye
Şehremini
Genel
Sadrazam

Osmanlı Sarayları
·         İlk saray Orhan Bey, Bursa Bey Sarayı
·         En uzun süre yönetim merkez olan saray Topkapı Sarayı (Fatih)
·         İlk ısıtmalı ve yarı batı tarzı saray Ağrı-Doğubeyazıd İshak Paşa Sarayı
·         Tamamı batı tarzı olan ilk saray Dolmabahçe (Abdülmecid) Mimar Serkis Balyan
·         Yapımına III. Selim zamanında başlanan ve II. Abülhamit’in yönetim merkezi olarak kullandığı Yıldız Sarayı.
·         BeylerBeyi ve Çırağan , Abdülaziz
·         Galatasarayı

Divan-ı Hümayun
·         Kuran Orhan Bey kaldıran II. Mahmut
·         II. Mehmet’e kadar padişah, sonrasında Sadrazam başkanlık etmiştir. Kanuniden itibaren Kubbealtı denilen yerde toplanmıştır.
·         Alınan kararlara hüküm adı verilir. Bu hükümlerin kaydediliği deftere ise Mühimme Defterleri denir. Tahvil, Beylikçi, Rüus, Amedi
·         Son söz padişahındır. (Danışma organıdır.)
·         Alınan kararlar Şeyhülislam tarafından şeriata uygunluğu kontrol edilir. Değilse iptal edilir.
·         Müslim veya Gayrimüslim fark etmeksizin kararlara itiraz edilebilir. (Temyiz) (Divan-ı Mezalim)
·         Vezir, Kazasker, Deftardar sayıları zamanlar artmıştır.

Divan Üyeleri
Padişah

Sadrazam (Veziriazam)
· Padişahın mührünü taşır.
· “Padişah adına sefere çıkarsa “Serdar-ı Ekrem”
Kubbealtı Vezirleri
· İlk vezir Alaaddin Paşa.
Kazasker (Kadıasker)
· Türk ve Müslüman kökenli, medrese çıkışlı olması gerekir.
· (I. Murat zamanında ilk makam)
· 2 tanedir. Rumeli- Anadolu kazaskerinden üstün.
· Başkent kadısı Padişah atar.
· Kadı ve müderrisleri atar.
· Ruznamçe defteri tutar.
Nişancı
· Dirlik dağıtımını yapar. Tapu ve kadastro işlerini yapar.
· Fethedilen arazileri Tahrir Defterine kaydeder.
· Belgelere padişah tuğrası çeker.
Reisülküttap (17.yy)
· Önceleri nişancıya bağlı bir kâtipken 17. yy sonrası dış ilişkilerden sorumlu hale getirilmiştir.
Defterdar
· Hesap tutar bütçe yapar. 2 tanedir.
· İlk bütçeyi padişah Orhan Beydir. (Teşkilat ise I. Murat)
· Padişahtan sonra ferman çıkarma yetkisi olan tek divan üyesidir.
Kaptan-ı Derya(16.yy)
· Divana üye olan ilk Kaptan-ı Derya Barbaros Hayrettin’dir.
· Kanuni zamanında üye olmuştur.
Yeniçeri Ağası
· Doğal üyesi değildir. Rütbesi vezir ise divana katılır.
Şeyhülislam(18.yy)
· Atamasını Padişah yapar. Sadrazama eşittir.
· Türk ve Müslüman, medrese çıkışlı olmak zorundadır.
· İlk Şeyhülislam Molla Fenari
· Divanda alınan kararların dine uygunluğu ile ilgili verdiği karara “ifta” veya “fetva” denir.









Yönetici Sınıfları
Seyfiye
Asker + Yönetici
İlmiye(Eğitim, Din, Hukuk)
Kalemiye (Bürokrasi, Diplomasi)
Kapıkulu
Şeyhülislam(Başkanı)
Defterdar
Tımarlı Sipahi
Kazasker
Nişancı
Kaptan-ı Derya
Müderris
Reisülküttap
Levent
Kadı
Kâtip
Padişah
Naip

Vezirler
Müderris

Beylerbeyi
Molla

Sancakbeyi
Müid


Topkapı Sarayı
Birun (Dış)
· Elçiler kabul edilir.
· Divan toplantıları burada yapılır. (Babüssade Kapısı)
Enderun (İç)
· Kelime manası iç içedir.
· Okul’dur. Türk giremez Devşirme çocuğu alınır.
· Enderun Mektebini kuran Edirne de I. Murat ‘ tır.
· Yahudiler devşirilmez.
· Üst makamlara yerleştirilir.
· II. Mahmut zamanında işlevselliği kalkıyor(Mekteb-i Maarifi Adliye ile memur alınıyor.), II. Meşrutiyet ile tamamen ile kaldırılmıştır.
Harem
· Kelime anlamı yasaktır.
· Padişahın özel hayatının geçtiği yerdir.
· Okul’dur.
· Slav ırklarından kızlar toplanır, doğurganlık fazla olduğu düşünüldüğü için.
· Farklı ırk ve erkek çocuk doğurana “Haseki” unvanı verilir. İlk haseki Orhan Beyin eşi “Nilüfer Hatun” (Holo Fariya Hatun)

b)       Taşra Teşkilatı
Birim
Adalet
Güvenlik
Yönetici
Eyalet
Kadı
Subaşı
Beylerbeyi
Sancak
Kadı
Subaşı
Sancakbeyi
Kaza
Kadı
Subaşı
Kadı
Köy
Kadı Naip
Tımarlı sipahi
Yiğit başı
Kethüda
1840 Vilayet Nizamnamesi
Birim
Yönetici
Eyalet
Müşir
Sancak
Mutasarrıf (Kaymakam)
Kaza
Kadı
Köy
Kethüda
1864 Nizamnamesi
Birim
Yönetici
Eyalet
Müşir
Liva
Mutasarrıf (Kaymakam)
Kaza
Kadı
Nahiye
Nahiye Müdürü
Köy
Kethüda



Eyaletler
İmtiyazlı Eyaletler
Eflak, Boğdan, Erdel: Yöneticilerine Voyvoda
Kırım yöneticilerine Han,
Hicaz: Yöneticilerine Emir veya Şerif
·  Ayrıcalıklı bölgelerdir
·  Bazıları vergi vermez bazıları asker göndermez
·  Hicaz ise vergi vermez askerde göndermez
Yurtluk-Ocaklık
Dersim (Tunceli)
Hakkâri (Çölemik)

·  Aşiretlerin yoğun olduğu yerlerde
·  Kendi içlerinde özerklik

Saliyaneli Eyaletler
Mısır, Trablusgarp, Fas, Tunus, Bağdat, Habeş, Yemen,
·  Yıllık maaş verilir.
·  Tımar uygulanmaz.
·  Bu topraklarda ki vergiler iltizam yolu ile toplanır.
Saliyanesiz Eyaletler
Anadolu, Rumeli, Budin, Musul,Erzurum, Diyarbakır, Karaman, Bosna
·  Direk maaş verilmez. Kendisine toprağın geliri ayrılır. (Tımar)


İltizam Sistemi
·   Toprağa ait vergiler yıllık ihale edilerek mültezim adlı kişilere verilir. Mültezim toptan ödeme yapar
·   Eğer ömür boyu verilirse malikane sistemi adını alır
·   İhaleye girerken verilen teminata “muaccele” denir. Geri iade edilmez.
·   İltizam kaldırıldıktan sonra bölgeye giden ve vergi toplayan kişiye “Muhassıl” denir.


HUKUK

Osmanlı Hukuk Sisteminin Oluşturulması
·  Fethedilen bölgelerde ki uygulamalar
·  İslamın getirdiği esaslar
·  Orta Asya Türk geleneği


  • İlk kadı atamasını Osman Bey yapmıştır. İlk kadı Dursun Fakih’tir. ( İlk şeyhülislam Molla Ferari)
  • Mevleviyet kadısı Kazasker atar. (Normal kadı)
  • Kadılar maaş almaz, dava harcı ile geçinir.
  • Vergi oranı belirler
  • Yeni işletme kurulmasını onaylar
  • Vakıf denetimi
  • Vergilerin düzenli toplanmasından sorumlu










Mahkemeler
Tanzimat Öncesi
Tazminat ve Sonrası
Şeri
Ticaret
Konsolosluk: Kapitülasyonlardan yararlanan yabancı devletlerin kendi vatandaşları arasındaki davalara bakardı. (Kanuni Dönemi)
Nizamiye
Cemaat (Gayrimüslim)




  • Tanzimat dönemi ile Hukuk da ikilik yaşanmaya başlamıştır. Bu karışıklık 1926 medeni kanun ile giderilmiştir.
  •  II. Mahmut ile kanunsuz suç ve ceza olmaz. İlkesi yürürlüğe girmiştir.

SOSYAL HAYAT

  • Osmanlı toplumu din veya mezhepsel şekilde örgütleyerek yönetir. Buna “millet sistemi” denir.
  • Adalet için – Ordu – Servet – Millet - Padişah [Hakkaniyet Çemberi]
  • Vakıflar, vakıf – avarız vakıfları şeklinde ikiye ayrılır. İlk vakıf Orhan Beydir.

Darülaceze: Huzur evi veya düşkünler evi
Darüleytam: Yetimler yurdu.
Darülbedayi: Tiyatro evi
Darüşşafaka: Eğitim kurumları (öksüz yetim)
Donanma Cemiyeti: Yardım kuruluşu
Darülmesai: Asker dikim evleri
Hamidiye Etfal: Çocuk hastanes (II. Abdülhamit)
Darülelhan: Tiyatro

ORDU

  • Orhan Bey zamanın da yaya ve müsellem ilk düzenli ordudur.
  • Yaya ve müsellem fetihlere yetişememesinden dolayı I. Murat Kapı Kulu Ocağını (Hassa) kurmuştur.
  • İlk Osmanlı donanması Orhan Bey zamanında Karesi Beyliği, ilk tersane Karamürsel’dedir. Komutanına kaptanı derya, askerine levent denir. En büyük tersane Haliç Tersanesidir.

1)       Kapı Kulu Ocağı

  • I. Murat kurmuştur.
  • Usta birliğine dağıtılmasına Bedergah (Kapıyaçıkma)
  • Devşirme çocuklarından oluşur.
  • Her 3 ay da bir ulufe maaşı alırlar. Her taht değişikliğinde cülus bahşişi alır. Hükümdar sefere çıktığında ise sefer bahşişi alır.
  • Yeniçeri’nin sefere çıkmadan önce okuduğu duaya “GÜLBANK” denir.
  • Asker alımında ilk sistem Pençik (esir Hristiyan çocuklarının beşte biri (GULAM’ın karşılığı).
  • Daha sonraki sistem ise DEVŞİRME sistemidir.
Piyadeler
Süvariler
Acemioğlanlar
Silahtar ve Sipahiler
Yeniçeri
Garipler
Topçu
Ulufeciler
Top Arabacıları

Bostancı

Lağımcı

Cebeci

Humbaracı


Akıncılar: (İslam öncesinde ki Yelme ) düşman hakkında bilgi toplar
Deliler:
Beşliler: Savaş sırasında her 5 evden 1 kişi
Gönüllüler:
Turnalar: Haberci
Azaplar: Güçlü kuvvetli heybetli kişilerden oluşur
Yayalar:
Müsellem: Yol açar, köprü yapar
Yörükler: Yol gösterir

2)       Eyalet Askerleri

  • Ordunun en kalabalık kısmıdır.
  • Tımar toprağı ile geçimini sağlarlar.
  • “Tımarlı Sipahi”
  • Tımar bozulunca ücretli askerler (Sekban veya Saruca)
  • Tımar kaldırılınca ise “Redif Birlikleri”  jandarmanın temeli kabul edilir.



TOPRAK YÖNETİMİ
Paşmaklık
Geliri Padişah annesi ve kızlarına,
Mukataa
İltizam sisteminin uygulandığı topraklar
Malikane
Üstün hizmet gösterene
Yurtluk
Sınır boylarında ki
Ocaklık
Kale muhafızları ve tersane giderleri
Metruk
Kamu yararına
Vakıf(Mevkuf)

Mevat
Elverişsiz araziler
Dirlik
Has, Zeamet, Tımar

EĞİTİM
1)       Yaygın Eğitim
a.        Esnaf
b.       Camiler: Tekke zaviye mescit gibi.
2)       Örgün Eğitim
a.        Saray
                                                               i.      Enderun
                                                              ii.      Harem
                                                            iii.      Şahzedegan Mektebi: 7-12 yaş arasında Bedi Besmele dersi alır.
b.       Sıbyan Mektepleri
c.        Medrese
Medrese

  • İlk medrese Orhan Bey, İznik Medresesi (Şıklarda yoksa Süleyman Paşa medresesi
  • İlk müderris Davud-u Kayser
  • Fatih zamanında Sahn-ı Seman Medresesi en ünlü medresedir.
  • Medrese öğrencilerine softa(suhte), yükseköğretim düzeyinde ki öğrencilere de danişment denird.
  • Medreseler hariç, dahil, sahn bölümlere adılmıştır.
  • Medreseler genel ve ihtisas olarak ikiye ayrılmıştır. Genel medreseler müderris yevmiyesine göre isimlendirilir. İhtisaslar; Darülkurra, Darülhadis, Darültıp, Darülhendese
  • Müderris yardımcılarına müid denirdi.
  • Medreseler neden bozuldu

o    Pozitif bilimlerin terk edilmesi
o    Beşik ulemalığı
o    Avrupa’nın takip edilememesi

  • Softa > Danışment > Muid > Mülazım > Müderris
  • Eğer öğretmen olmayacaksa genel medrese den , ihtisas medresesine geçiyor. 1 sene de orada okuyor. Bitirince, doktor, mühendis, hadis öğreticisi, kuran öğreticisi oluyor.



EKONOMİ
İaşecilik: Bir malın ülkede kaliteli ve uygun fiyatta bulundurulmasıdır.
Gelenekçilik: Malın yeteri derecede ülkede bulunmasıdır.
Fiskolizm: Gelirin en üst seviyede, giderin en alt seviyede tutulmasıdır.
Narh Sistemi:Devletin fiyatlara müdahale etmesidir.
Lonca Teşkilatı: Başındakilere “Seyh veya Pir “. Devlet halk , esnaf devlet arasında ki ilişki “kethüda veya kahya” yapar.
Hirfet Teşkilatı: Küçük esnaflar Loncaya değil buraya üye olurlar. Daha az vergi verirler.
Derbent:Güvenlik.
Menzil: Taşımacılığın hızlı olması için.
Mekkari Taifesi: Taşımacılığı meslek edinen.
Gedik: İş yeri açma iznine denir.
Beytülmal emini: Yerleşim yerinde ki kamu haklarının korur.
Bac Emini: Ticaret ve sanat vergilerini toplar
Kapan Emini: Malların toplandığı “kapan” daki malların dağıtımını adaletli şekilde yapar.



BİLİM İNSANLARI

Kadızade-i Rumi:
Kuruluş ve Yükselme
Uluğ Bey ve Ali Kuşçunun hocasıdır. Astronom ve matematikçi

Davud-u Kayseri
Kuruluş
Osmanlı’nın ilk müderrisidir.
Molla Fenari:
I.Murat
Osmanlı’nın ilk şeyhülislam’ıdır
Altuncuzade:
Fatih
üroloji idrar yolu hastalıkları,

Akşemseddin:
Fatih
Mikropla ilgili araştırma yapmıştır.

Sabuncuoğlu Şerafettin:
Fatih
Osmanlı ilk cerrahı,

Ali Kuşçu:
Molla Lütfi
Sinan Paşa
Fatih
Astronomi ve matematikçi, Fatih’in daveti üzerine İstanbula gelmiştir.

Piri Reis:
Yavuz ve Kanuni
Yavuz ve Kanuni dönemi, Kitab-ı Bahriye, ilk Dünya haritasını Yavuza sunmuştur.

Seydi Ali Reis
Kanuni
Müratül Memalik eseri vardır. Hint deniz seferlerine katılmıştır.
Ebu Suud Efendi
Kanuni
Ünlü fıkıhçı ve İstanbul’un taht kadısıdır.
Takıyüddin Mehmet
III. Murat
İstanbul’da ilk Osmanlı rasathanesini kurmuştur. Osmanlı’da otomatik makinalar üzerinde ilk çalışma yapandır.
Evliya Çelebi

Seyyah, Seyahatname eseri.
Katip Çelebi

Keşfüz Zünun(Merak edilen şey bibliyograf), Fezleke, Cihannüma(Coğrafya) eserleri, Bibliyograf ve Seyyah.
Hazerfan Ahmet Çelebi
IV. Murat
İlk başarılı uçuş yapandır. (ilk uçuş yapan ise Abdullah İbni Firnas)
Lagari Hasan Çelebi
IV. Murat
İnsanlık tarihinde ilk olarak Roket takarak uçmuştur.
Koçi Bey
IV. Murat
Koçi Bey risaleleri.
Humbaracı Ahmet Paşa (Comte Boneval)
I. Mahmut
Humbara ocağını Avrupa tarzında ıslah etmiştir. (ilk ıslah edilen kısım)
Naima

İlk Resmi tarih yazıcısıdır (vakanüvis) Bundan önceki tarih yazıcıları ise (Şehnamecidir)
Ahmet Cevdet Paşa

Vakanüvis dir. Eseri Tarih-i Cevdet. Mecelleyi (medeni kanunu) hazırlamıştır.
Ayaşlı Şifai

Önemli hekimdir.
Marco Paşa

Sabırlı bir hekimdir. Tüm dertleri dinleyip o şekilde tedavi ediyor.
Mehmet Fatih Gökmen

Astronomi,

Share this article :
 

Yorum Gönder

 
Support : Actualtr | Gerçek | Haberler
Copyright © 2011. Kpss Görsel Eğitim - All Rights Reserved
Template Created by en yeni Published by Güncel
Proudly powered by Blogger