Osmanlı Devleti Kültür & Medeniyet

DEVLET YÖNETİMİ

a)       Merkez Teşkilatı

Hükümdar;

·         Ok hükümdarlık sembolü değildir.

·         Ok ve Yay damgadır.

Hükümdarlık Sembolleri	Hükümdarlık Unvanları
Ok yok diğer hepsi var.	Bey ve Gazi [ sadece Osman ve Orhan]
	Sultanı Buzad [Orhan
	Sultan [ İlk Orhan ve sonrası]
	Hüdavendigar [ ilk I. Murat]

Hükümdar Görevleri

·         Herhangi bir konu da emir verir. ( Ferman )

·         Herhangi bir konuda yazılı beyan ( Hatt-ı Humayun)

·         Herhangi bir şeyi yasaklar. ( Yasakname )

·         Herhangi bir mala el koyar. ( Müsadere )

·         Herhangi bir devşirmeyi öldürebilir ( Kulluk )

·         Herhangi bir memuru atama belgesi ( Berat )

Veraset Değişiklikleri

·         Osman Bey ve Orhan Bey > Hanedan üyelerinin ortak malıdır.

·         I.Murat > Padişah ve çocuklarının malıdır.

·         II.Mehmet > Padişahın malıdır.

·         I.Ahmet > Ekber ve Erşed Sistemi

Osmanlı Devleti’nin Başkentleri

·         Söğüt

·         Karacahisar

·         Bilecik

·         Bursa

·         İznik

·         Edirne

·         İstanbul

İstanbul

Boğazlar	Kaptan-ı Derya
Adalet	Taht Kadısı
Güvenlik	Yeniçeri Ağası
İmar	İmar Başı
Belediye	Şehremini
Genel	Sadrazam

Osmanlı Sarayları

·         İlk saray Orhan Bey, Bursa Bey Sarayı

·         En uzun süre yönetim merkez olan saray Topkapı Sarayı (Fatih)

·         İlk ısıtmalı ve yarı batı tarzı saray Ağrı-Doğubeyazıd İshak Paşa Sarayı

·         Tamamı batı tarzı olan ilk saray Dolmabahçe (Abdülmecid) Mimar Serkis Balyan

·         Yapımına III. Selim zamanında başlanan ve II. Abülhamit’in yönetim merkezi olarak kullandığı Yıldız Sarayı.

·         BeylerBeyi ve Çırağan , Abdülaziz

·         Galatasarayı

Divan-ı Hümayun

·         Kuran Orhan Bey kaldıran II. Mahmut

·         II. Mehmet’e kadar padişah, sonrasında Sadrazam başkanlık etmiştir. Kanuniden itibaren Kubbealtı denilen yerde toplanmıştır.

·         Alınan kararlara hüküm adı verilir. Bu hükümlerin kaydediliği deftere ise Mühimme Defterleri denir. Tahvil, Beylikçi, Rüus, Amedi

·         Son söz padişahındır. (Danışma organıdır.)

·         Alınan kararlar Şeyhülislam tarafından şeriata uygunluğu kontrol edilir. Değilse iptal edilir.

·         Müslim veya Gayrimüslim fark etmeksizin kararlara itiraz edilebilir. (Temyiz) (Divan-ı Mezalim)

·         Vezir, Kazasker, Deftardar sayıları zamanlar artmıştır.

Divan Üyeleri

Padişah
Sadrazam (Veziriazam)	· Padişahın mührünü taşır. · “Padişah adına sefere çıkarsa “Serdar-ı Ekrem”
Kubbealtı Vezirleri	· İlk vezir Alaaddin Paşa.
Kazasker (Kadıasker)	· Türk ve Müslüman kökenli, medrese çıkışlı olması gerekir. · (I. Murat zamanında ilk makam) · 2 tanedir. Rumeli- Anadolu kazaskerinden üstün. · Başkent kadısı Padişah atar. · Kadı ve müderrisleri atar. · Ruznamçe defteri tutar.
Nişancı	· Dirlik dağıtımını yapar. Tapu ve kadastro işlerini yapar. · Fethedilen arazileri Tahrir Defterine kaydeder. · Belgelere padişah tuğrası çeker.
Reisülküttap (17.yy)	· Önceleri nişancıya bağlı bir kâtipken 17. yy sonrası dış ilişkilerden sorumlu hale getirilmiştir.
Defterdar	· Hesap tutar bütçe yapar. 2 tanedir. · İlk bütçeyi padişah Orhan Beydir. (Teşkilat ise I. Murat) · Padişahtan sonra ferman çıkarma yetkisi olan tek divan üyesidir.
Kaptan-ı Derya(16.yy)	· Divana üye olan ilk Kaptan-ı Derya Barbaros Hayrettin’dir. · Kanuni zamanında üye olmuştur.
Yeniçeri Ağası	· Doğal üyesi değildir. Rütbesi vezir ise divana katılır.
Şeyhülislam(18.yy)	· Atamasını Padişah yapar. Sadrazama eşittir. · Türk ve Müslüman, medrese çıkışlı olmak zorundadır. · İlk Şeyhülislam Molla Fenari · Divanda alınan kararların dine uygunluğu ile ilgili verdiği karara “ifta” veya “fetva” denir.

Yönetici Sınıfları

Seyfiye Asker + Yönetici	İlmiye(Eğitim, Din, Hukuk)	Kalemiye (Bürokrasi, Diplomasi)
Kapıkulu	Şeyhülislam(Başkanı)	Defterdar
Tımarlı Sipahi	Kazasker	Nişancı
Kaptan-ı Derya	Müderris	Reisülküttap
Levent	Kadı	Kâtip
Padişah	Naip
Vezirler	Müderris
Beylerbeyi	Molla
Sancakbeyi	Müid

Topkapı Sarayı

Birun (Dış)	· Elçiler kabul edilir. · Divan toplantıları burada yapılır. (Babüssade Kapısı)
Enderun (İç)	· Kelime manası iç içedir. · Okul’dur. Türk giremez Devşirme çocuğu alınır. · Enderun Mektebini kuran Edirne de I. Murat ‘ tır. · Yahudiler devşirilmez. · Üst makamlara yerleştirilir. · II. Mahmut zamanında işlevselliği kalkıyor(Mekteb-i Maarifi Adliye ile memur alınıyor.), II. Meşrutiyet ile tamamen ile kaldırılmıştır.
Harem	· Kelime anlamı yasaktır. · Padişahın özel hayatının geçtiği yerdir. · Okul’dur. · Slav ırklarından kızlar toplanır, doğurganlık fazla olduğu düşünüldüğü için. · Farklı ırk ve erkek çocuk doğurana “Haseki” unvanı verilir. İlk haseki Orhan Beyin eşi “Nilüfer Hatun” (Holo Fariya Hatun)

b)       Taşra Teşkilatı

Birim	Adalet	Güvenlik	Yönetici
Eyalet	Kadı	Subaşı	Beylerbeyi
Sancak	Kadı	Subaşı	Sancakbeyi
Kaza	Kadı	Subaşı	Kadı
Köy	Kadı Naip	Tımarlı sipahi Yiğit başı	Kethüda

1840 Vilayet Nizamnamesi

Birim	Yönetici
Eyalet	Müşir
Sancak	Mutasarrıf (Kaymakam)
Kaza	Kadı
Köy	Kethüda

1864 Nizamnamesi

Birim	Yönetici
Eyalet	Müşir
Liva	Mutasarrıf (Kaymakam)
Kaza	Kadı
Nahiye	Nahiye Müdürü
Köy	Kethüda

Eyaletler

İmtiyazlı Eyaletler	Eflak, Boğdan, Erdel: Yöneticilerine Voyvoda Kırım yöneticilerine Han, Hicaz: Yöneticilerine Emir veya Şerif	·  Ayrıcalıklı bölgelerdir ·  Bazıları vergi vermez bazıları asker göndermez ·  Hicaz ise vergi vermez askerde göndermez
Yurtluk-Ocaklık	Dersim (Tunceli) Hakkâri (Çölemik)	·  Aşiretlerin yoğun olduğu yerlerde ·  Kendi içlerinde özerklik
Saliyaneli Eyaletler	Mısır, Trablusgarp, Fas, Tunus, Bağdat, Habeş, Yemen,	·  Yıllık maaş verilir. ·  Tımar uygulanmaz. ·  Bu topraklarda ki vergiler iltizam yolu ile toplanır.
Saliyanesiz Eyaletler	Anadolu, Rumeli, Budin, Musul,Erzurum, Diyarbakır, Karaman, Bosna	·  Direk maaş verilmez. Kendisine toprağın geliri ayrılır. (Tımar)

İltizam Sistemi

·   Toprağa ait vergiler yıllık ihale edilerek mültezim adlı kişilere verilir. Mültezim toptan ödeme yapar ·   Eğer ömür boyu verilirse malikane sistemi adını alır ·   İhaleye girerken verilen teminata “muaccele” denir. Geri iade edilmez. ·   İltizam kaldırıldıktan sonra bölgeye giden ve vergi toplayan kişiye “Muhassıl” denir.

HUKUK

Osmanlı Hukuk Sisteminin Oluşturulması

·  Fethedilen bölgelerde ki uygulamalar

·  İslamın getirdiği esaslar

·  Orta Asya Türk geleneği

• İlk kadı atamasını Osman Bey yapmıştır. İlk kadı Dursun Fakih’tir. ( İlk şeyhülislam Molla Ferari)
• Mevleviyet kadısı Kazasker atar. (Normal kadı)
• Kadılar maaş almaz, dava harcı ile geçinir.
• Vergi oranı belirler
• Yeni işletme kurulmasını onaylar
• Vakıf denetimi
• Vergilerin düzenli toplanmasından sorumlu

Mahkemeler

Tanzimat Öncesi	Tazminat ve Sonrası
Şeri	Ticaret
Konsolosluk: Kapitülasyonlardan yararlanan yabancı devletlerin kendi vatandaşları arasındaki davalara bakardı. (Kanuni Dönemi)	Nizamiye
Cemaat (Gayrimüslim)

• Tanzimat dönemi ile Hukuk da ikilik yaşanmaya başlamıştır. Bu karışıklık 1926 medeni kanun ile giderilmiştir.
•  II. Mahmut ile kanunsuz suç ve ceza olmaz. İlkesi yürürlüğe girmiştir.

SOSYAL HAYAT

• Osmanlı toplumu din veya mezhepsel şekilde örgütleyerek yönetir. Buna “millet sistemi” denir.
• Adalet için – Ordu – Servet – Millet - Padişah [Hakkaniyet Çemberi]
• Vakıflar, vakıf – avarız vakıfları şeklinde ikiye ayrılır. İlk vakıf Orhan Beydir.

Darülaceze: Huzur evi veya düşkünler evi

Darüleytam: Yetimler yurdu.

Darülbedayi: Tiyatro evi

Darüşşafaka: Eğitim kurumları (öksüz yetim)

Donanma Cemiyeti: Yardım kuruluşu

Darülmesai: Asker dikim evleri

Hamidiye Etfal: Çocuk hastanes (II. Abdülhamit)

Darülelhan: Tiyatro

ORDU

• Orhan Bey zamanın da yaya ve müsellem ilk düzenli ordudur.
• Yaya ve müsellem fetihlere yetişememesinden dolayı I. Murat Kapı Kulu Ocağını (Hassa) kurmuştur.
• İlk Osmanlı donanması Orhan Bey zamanında Karesi Beyliği, ilk tersane Karamürsel’dedir. Komutanına kaptanı derya, askerine levent denir. En büyük tersane Haliç Tersanesidir.

1)       Kapı Kulu Ocağı

• I. Murat kurmuştur.
• Usta birliğine dağıtılmasına Bedergah (Kapıyaçıkma)
• Devşirme çocuklarından oluşur.
• Her 3 ay da bir ulufe maaşı alırlar. Her taht değişikliğinde cülus bahşişi alır. Hükümdar sefere çıktığında ise sefer bahşişi alır.
• Yeniçeri’nin sefere çıkmadan önce okuduğu duaya “GÜLBANK” denir.
• Asker alımında ilk sistem Pençik (esir Hristiyan çocuklarının beşte biri (GULAM’ın karşılığı).
• Daha sonraki sistem ise DEVŞİRME sistemidir.

Piyadeler	Süvariler
Acemioğlanlar	Silahtar ve Sipahiler
Yeniçeri	Garipler
Topçu	Ulufeciler
Top Arabacıları
Bostancı
Lağımcı
Cebeci
Humbaracı

Akıncılar: (İslam öncesinde ki Yelme ) düşman hakkında bilgi toplar

Deliler:

Beşliler: Savaş sırasında her 5 evden 1 kişi

Gönüllüler:

Turnalar: Haberci

Azaplar: Güçlü kuvvetli heybetli kişilerden oluşur

Yayalar:

Müsellem: Yol açar, köprü yapar

Yörükler: Yol gösterir

2)       Eyalet Askerleri

• Ordunun en kalabalık kısmıdır.
• Tımar toprağı ile geçimini sağlarlar.
• “Tımarlı Sipahi”
• Tımar bozulunca ücretli askerler (Sekban veya Saruca)
• Tımar kaldırılınca ise “Redif Birlikleri”  jandarmanın temeli kabul edilir.

TOPRAK YÖNETİMİ

Paşmaklık	Geliri Padişah annesi ve kızlarına,
Mukataa	İltizam sisteminin uygulandığı topraklar
Malikane	Üstün hizmet gösterene
Yurtluk	Sınır boylarında ki
Ocaklık	Kale muhafızları ve tersane giderleri
Metruk	Kamu yararına
Vakıf(Mevkuf)
Mevat	Elverişsiz araziler
Dirlik	Has, Zeamet, Tımar

EĞİTİM

1)       Yaygın Eğitim

a.        Esnaf

b.       Camiler: Tekke zaviye mescit gibi.

2)       Örgün Eğitim

a.        Saray

                                                               i.      Enderun

                                                              ii.      Harem

                                                            iii.      Şahzedegan Mektebi: 7-12 yaş arasında Bedi Besmele dersi alır.

b.       Sıbyan Mektepleri

c.        Medrese

Medrese

• İlk medrese Orhan Bey, İznik Medresesi (Şıklarda yoksa Süleyman Paşa medresesi
• İlk müderris Davud-u Kayser
• Fatih zamanında Sahn-ı Seman Medresesi en ünlü medresedir.
• Medrese öğrencilerine softa(suhte), yükseköğretim düzeyinde ki öğrencilere de danişment denird.
• Medreseler hariç, dahil, sahn bölümlere adılmıştır.
• Medreseler genel ve ihtisas olarak ikiye ayrılmıştır. Genel medreseler müderris yevmiyesine göre isimlendirilir. İhtisaslar; Darülkurra, Darülhadis, Darültıp, Darülhendese
• Müderris yardımcılarına müid denirdi.
• Medreseler neden bozuldu

o    Pozitif bilimlerin terk edilmesi

o    Beşik ulemalığı

o    Avrupa’nın takip edilememesi

• Softa > Danışment > Muid > Mülazım > Müderris
• Eğer öğretmen olmayacaksa genel medrese den , ihtisas medresesine geçiyor. 1 sene de orada okuyor. Bitirince, doktor, mühendis, hadis öğreticisi, kuran öğreticisi oluyor.

EKONOMİ

İaşecilik: Bir malın ülkede kaliteli ve uygun fiyatta bulundurulmasıdır.

Gelenekçilik: Malın yeteri derecede ülkede bulunmasıdır.

Fiskolizm: Gelirin en üst seviyede, giderin en alt seviyede tutulmasıdır.

Narh Sistemi:Devletin fiyatlara müdahale etmesidir.

Lonca Teşkilatı: Başındakilere “Seyh veya Pir “. Devlet halk , esnaf devlet arasında ki ilişki “kethüda veya kahya” yapar.

Hirfet Teşkilatı: Küçük esnaflar Loncaya değil buraya üye olurlar. Daha az vergi verirler.

Derbent:Güvenlik.

Menzil: Taşımacılığın hızlı olması için.

Mekkari Taifesi: Taşımacılığı meslek edinen.

Gedik: İş yeri açma iznine denir.

Beytülmal emini: Yerleşim yerinde ki kamu haklarının korur.

Bac Emini: Ticaret ve sanat vergilerini toplar

Kapan Emini: Malların toplandığı “kapan” daki malların dağıtımını adaletli şekilde yapar.

BİLİM İNSANLARI

Kadızade-i Rumi:	Kuruluş ve Yükselme	Uluğ Bey ve Ali Kuşçunun hocasıdır. Astronom ve matematikçi
Davud-u Kayseri	Kuruluş	Osmanlı’nın ilk müderrisidir.
Molla Fenari:	I.Murat	Osmanlı’nın ilk şeyhülislam’ıdır
Altuncuzade:	Fatih	üroloji idrar yolu hastalıkları,
Akşemseddin:	Fatih	Mikropla ilgili araştırma yapmıştır.
Sabuncuoğlu Şerafettin:	Fatih	Osmanlı ilk cerrahı,
Ali Kuşçu: Molla Lütfi Sinan Paşa	Fatih	Astronomi ve matematikçi, Fatih’in daveti üzerine İstanbula gelmiştir.
Piri Reis:	Yavuz ve Kanuni	Yavuz ve Kanuni dönemi, Kitab-ı Bahriye, ilk Dünya haritasını Yavuza sunmuştur.
Seydi Ali Reis	Kanuni	Müratül Memalik eseri vardır. Hint deniz seferlerine katılmıştır.
Ebu Suud Efendi	Kanuni	Ünlü fıkıhçı ve İstanbul’un taht kadısıdır.
Takıyüddin Mehmet	III. Murat	İstanbul’da ilk Osmanlı rasathanesini kurmuştur. Osmanlı’da otomatik makinalar üzerinde ilk çalışma yapandır.
Evliya Çelebi		Seyyah, Seyahatname eseri.
Katip Çelebi		Keşfüz Zünun(Merak edilen şey bibliyograf), Fezleke, Cihannüma(Coğrafya) eserleri, Bibliyograf ve Seyyah.
Hazerfan Ahmet Çelebi	IV. Murat	İlk başarılı uçuş yapandır. (ilk uçuş yapan ise Abdullah İbni Firnas)
Lagari Hasan Çelebi	IV. Murat	İnsanlık tarihinde ilk olarak Roket takarak uçmuştur.
Koçi Bey	IV. Murat	Koçi Bey risaleleri.
Humbaracı Ahmet Paşa (Comte Boneval)	I. Mahmut	Humbara ocağını Avrupa tarzında ıslah etmiştir. (ilk ıslah edilen kısım)
Naima		İlk Resmi tarih yazıcısıdır (vakanüvis) Bundan önceki tarih yazıcıları ise (Şehnamecidir)
Ahmet Cevdet Paşa		Vakanüvis dir. Eseri Tarih-i Cevdet. Mecelleyi (medeni kanunu) hazırlamıştır.
Ayaşlı Şifai		Önemli hekimdir.
Marco Paşa		Sabırlı bir hekimdir. Tüm dertleri dinleyip o şekilde tedavi ediyor.
Mehmet Fatih Gökmen		Astronomi,