İLK BEYLİKLER DÖNEMİ (I. BEYLĐKLER)
Đlk Beyliklerin Özellikleri :
Anadolu’nun fethini hızlandırdılar.
Anadolu’yu Türkleştirmede, Đslam dinini yaymada etkilidirler.
Fethedilen yerleri Haçlılara karşı korudular.
Anadolu’yu imar ederek, kalıcı eserler bıraktılar.
Đç işlerinde serbest; dış işlerinde Büyük Selçuklu Devleti’ne bağlıydı.
A. SALTUKLAR (1072 - 1202) : (Erzurum - Kars - Bayburt civarı)
Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliğidir. Erzurum Ulu Cami eseridir.
Gürcü ve Ermenilerle mücadeleler etmişlerdir.
Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkıldı.
B. MENGÜCEKLİLER (1080 - 1228) : (Erzincan - Kemah - Divriği civarı)
Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli katkıları olmuştur.
Gürcülere karşı savaştılar.
Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası eseridir. (UNESCO-1985 kültür mirası seçildi.)
Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkıldı.
23
TARĐH - 2012
C. DANİŞMENTLİLER (1080 - 1178) : (Sivas - Tokat - Niksar - Malatya çevresi)
Haçlılara karşı mücadeleler etmişlerdir. Danişmentname adlı esere konusu olmuştur. En güçlü beyliktir.
Anadolu’da bilinen en eski medrese “Yağıbasan Medresesi” (Tokat - Niksar)
Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkıldı.
D. ÇAKA BEYLĐĞĐ (1081 - 1093) : (Đzmir ve çevresi)
Çaka Bey, ilk Türk denizcidir. Denizcilik, bu beylikle başladı.
Đstanbul’u kuşatan ilk Türk - Đslam devlet adamıdır.
Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkıldı.
E.
Haçlılara karşı mücadele etmiştir.
Artuklu Sarayı ve Malabadi Köprüsü eserleridir.
Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkıldı.
F. ANADOLU SELÇUKLU DEVLETĐ (1077 - 1308)
Kurucusu : Süleyman Şah
Kurulduğu Yer : Đznik (Merkez), Konya (Haçlı Seferinden ötürü buraya merkez kaydırıldı)
Süleyman Şah Dönemi:
1077 - Büyük Selçuklu’ya giriştiği mücadeleden dolayı kuruldular.
Suriye Selçukluları ile mücadele etti ve sonunda öldürüldü.
I. Kılıç Arslan Dönemi:
Çaka Beyliği’ne son verdi.
I. Haçlı Seferi sonucunda Đznik Bizans’a verildi, Konya merkez yapıldı.
Doğu Seferine çıkarak Malatya’yı aldı.
I. Mesut Dönemi:
II. Haçlı Seferine başarıyla karşı koydu.
Bu dönemde Anadolu, Türkiye adıyla andırıldı.
Adına ilk Anadolu Selçuklu parası (Sikke - Bakır) bastırıldı.
II. Kılıç Arslan Dönemi:
Anadolu’da Türk siyasi birliğini sağlamaya çalıştı.
Adına gümüş para bastırdı.
Kardeşi Şahin Şah isyanını bastırdı; Danişmentliler, Musul Atabeyliği ile mücadeleler ettiler.
24
TARĐH - 2012
1176 - Miryokefelan Savaşı (Anadolu Selçukluları & Bizanslılar):
Bizans yenildi, Türkleri Anadolu’dan atma umutları sona erdi.
Anadolu’nun Türk yurdu olduğu kesinleşti.
Haçlı Seferi ile Bizans’a geçen üstünlük sona erdi ve Anadolu Selçuklularına geçti.
HAÇLI SEFERLERĐ (1096 - 1270)
NEDENLERĐ SONUÇLARI
• Kudüs’ü ele geçirmek, • Kudüs, Müslümanlarda kaldı.
• Selçukluları Anadolu’dan atmak, • Türk - Đslam topraklarının imarı bozuldu.
• Ticaret yollarını ele geçirmek, • Kâğıt, Matbaa, Barut, Pusula, vb malzemeler Avrupa’ya taşındı.
• Doğu’nun zenginliklerini elde etmek, • Barutun ateşli silahlarda kullanılmasıyla Avrupa’daki derebeylikler de
• Kluni Tarikatının kışkırtmaları, zayıfladı.
• Bizans’ın Avrupa’dan yardım isteği
I. Gıyaseddin Dönemi:
Antalya - Samsun liman şehirleri alındı.
Donanmalar kuruldu. Denizcilik faaliyetleri başladı.
Venedik ile ticaret anlaşmalar imzalandı.
Ticari geliştirme devlet politikası izlendi.
I. Đzzeddin Dönemi:
Sinop fethedildi. Đlk tersanede kuruldu.
Kıbrıs ile ticaret antlaşması imzalandı.
Kervansaray yapımına hız verildi.
Tüccarlar için Sigortacılık Sistemi başlatıldı.
Trabzon Rum Đmparatorluğu ile Çukurova’daki Ermeniler vergiye bağlandı.
I. Alaaddin Keykubad Dönemi:
Devletin en gelişmiş dönemidir.
Mengüceklilere son vermiştir. Anadolu’daki Türk birliği büyük ölçüde sağlandı.
Alanya alınarak buraya tersane kuruldu.
Konya, kültür ve sanat merkezi haline getirildi.
Ahi Teşkilatı geliştirildi.
Anadolu’da hanlar ve kervansaraylar yapıldı.
1230 - Yassıçemen Savaşı (Anadolu Selçukluları & Harzemşahlar):
Harzemşah Devleti yıkıldı, Moğollar ile sınırdaş olundu.
Tampon bölgenin kalkmasıyla Moğollar tarafından gelen Türk göçleri artmıştır.
Đlk defa deniz aşırı seferi Kırım’a yapıldı. Kırım’da Suğdak Limanı ele geçirildi ve bölgeye Türk tüccarlar
yerleştirildi.
Yabancı tüccarlara ticari ayrıcalıklar verildi, sigorta uygulaması başlatıldı.
II. Gıyaseddin Keyhüsrev Dönemi:
1240 - Babailer (Baba Đshak) Ayaklanması çıktı. Devlet bu ayaklanma ile güçsüzleştirildi.
1243 - Kösedağ Savaşı (Anadolu Selçuklular & Moğollar):
Moğollara kaybettiler ve Anadolu’da Moğol hâkimiyeti başladı.
Anadolu’da Türk Birliği dağıldı ve II. Beylikler ortaya çıktı.
Moğollar tarafından Anadolu tahrip edildi, halkı yoksulluğa ittiler.
Orta Asya’daki Türkmenler batıya göç ettirildi.
Siyasi ve ekonomik istikrar bozuldu.
Tek olumlu etkisi, Moğollardan kaçan Türk nüfusunun çoğu kesimi Anadolu’ya girerek bu bölgelerin
Türkleşmelerini hızlandırmıştır.
Savaş sonrasında Anadolu Selçukluları ikiye bölünmüş. Başına Đlhanlı (Moğol) valisi getirilerek devlet
yıktırılmıştır. (1308)
Anadolu Selçukluları Yıkan Etkenler:
Baba Đshak isyanı,
Moğol istilasıyla merkezi otoritenin zayıflaması,
Haçlı Seferleri’nin Anadolu’daki etkileri,
II. Beyliklerin zararlı etkileri,
Yanlış politikalar izlenmeler,
Ülkenin hanedan üyelerince bölüşülmesidir.
II. BEYLĐKLER DÖNEMĐ (ANADOLU) (14. YY)
Anadolu Selçuklu Devleti’nin dağılmasıyla kurulan bağımsız beylikler olmuştur.
25
TARĐH - 2012
A. Karamanoğulları (1256 - 1487) : (Konya civarı)
Türkçe, resmi dil ilan edildi.
Osmanlı’ya en çok direnen beyliktir. Bizans ve Venediklerle anlaşmışlardır.
B. Germiyanoğulları (1299 - 1429) : (Kütahya - Denizli çevresi)
Anadolu’daki güçlü beyliklerdendir.
Osmanlı’ya önce çeyiz, sonra miras şeklinde toprakları devretmişlerdir.
C. Karesioğulları (1304 - 1360) : (Balıkesir - Çanakkale çevresi)
Osmanlı’ya katılan ilk beyliktir.
Denizcilikte ilerlemiştir. Önemli donanmaya sahiptir.
D. Menteşeoğulları (1261 - 1424) : (Muğla - Fethiye çevresi)
Denizci bir beyliktir. Hacı Đlyas Cami eseridir.
E. Aydınoğulları (1308 - 1426) : (Aydın - Birgi çevresi)
Denizci bir beyliktir. Đsa Bey Cami eseridir.
F. Saruhanoğulları (1313 - 1410) : (Manisa çevresi)
Denizci bir beyliktir.
G. Osmanoğulları (1299 - 1922) : (Söğüt - Domaniç)
Anadolu’da Türk birliğini sağladı.
Üç kıtaya yayılan bir imparatorluk kurdu. Ayrıca en uzun süre kalan beyliktir.
H. Hamitoğulları (1300 - 1423) : (Isparta - Eğirdir - Antalya)
Osmanlı’ya bir parçasını para karşılığında topraklarını sattılar.
I. Ramazanoğulları : (Adana çevresi)
Osmanlı’ya katıldılar. Denizci bir beyliktir.
J. Candaroğulları (1292 - 1461) : (Sinop - Kastamonu çevresi)
Deniz kuvvetlerine sahiptir. (Đsfendiyaroğulları)
Bilim adamlarını destekleyerek kültürel faaliyetlere önem verdi.
K. Dulkadiroğulları : (Malatya - Elbistan çevresi)
Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı’ya katılmışlardır.
26
TARĐH - 2012
L. Canikoğulları (Taceddinoğulları) : (Bafra - Ordu çevresi)
Denizci bir beyliktir.
M. Eretna Beyliği (1335 - 1381) : (Orta Anadolu - Sivas)
Moğol Đlhanlı Devleti uzantısıdır.
N. Akkoyunlular : (Bayburt - Urfa - Diyarbakır)
Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun Türkleşmesinde rol oynadılar.
O. Karakoyunlular (1308- 1426) : (Doğu Anadolu)
Azerbaycan’ın Türkleşmesinde rol oynadılar.
II. BEYLĐKLER DÖNEMĐ KÜLTÜR - MEDENĐYET
Devlet Yönetimi:
Egemenlik, hükümdar ve ailesinindir anlayışı devam etmiştir. Veraset sistemi de belirsizdir.
Anadolu Selçukluları, Büyük Selçuklulara göre otoritesi güçlüdür.
Merkez Teşkilatı Saray, Divan
Ülke Yönetimi
Taşra Teşkilatı Merkeze Bağlı, Meliklerin Yönettikleri, Uç Beylikler
Hükümdarlık Unvanları Sultan, Keykubat, Rukneddin, Sultan-ı Galip, Đzzeddin, Imameddin, Alaaddin, Gıyaseddin
DĐVAN TEŞKĐLATI
1 SULTAN Devlet başkanıdır.
2 NĐYABET-Đ SALTANAT Sultan başkentte olmadığı zaman yerine Naip (Vekil) başkanlık eder.
3 VEZĐR
DĐVAN ÜYELERĐ (ALT GRUP)
a Meşveret Meclisi Hükümdar olacak kişi belirlenir. Devletin iç - dış politikaları burada konuşulur.
b Divan-ı Tuğra Devletin iç - dış yazışmalarını yapar. Başkana “Tuğrai (Münşi)” denir.
c Divan-ı Arz Merkezdeki ordunun her türlü ihtiyacından sorumludur. Başında “Emir-i Dad” bulunur.
d Divan-ı Đstifa Devletin mali işlerine, gelir - giderlerine bakar. Başında “Müstevfi” bulunur.
e Divan-ı Pervane Toprakların dağıtımını yapar. Arazi kayıtlarını tutar. Başında “Pervaneci” bulunur.
f Mezalim Divanı Halkın şikâyetlerinin dinlendiği divandır. Örfi hukuk işlerinden “Emr-i Dad” sorumludur.
SARAY GÖREVLĐLERĐ
Emir-i Alem Bayrak ve sancaklardan sorumludur. Candar Saray güvenliğinden sorumludur.
Emir-i Silah Silahhaneden sorumludur. Çaşnigir Sultanın yemeğinden sorumludur.
Camedar Saray terzisidir. Emir-i Ahur Saraydaki at bakıcılardan sorumludur.
ORDULAR
KARA ORDUSU
DENĐZ ORDUSU
Merkez Ordu Taşra Ordu
Guleman Saray, Hassa Ordusu Đkta Askerler, Yardımcı Kuvvetler Meliküs-Sevahil (Reis’ül Bahr)
TOPRAK YÖNETĐMĐ
Has Arazi Đkta Arazi Mülk Arazi Vakıf Arazi
HALK SINIFI
KONARGÖÇERLER ŞEHĐRLĐ KÖYLÜ
Uç bölgelerdeki Türkmenler, Devlet memuru, tüccarlar, bilim
Devlet toprağını işleyen halk.
hayvancılıkla yönetilirler. adamları, esnaf - zanaatkârlar.
EKONOMĐ SINIFI
SANAYĐ TĐCARET MALĐYE
Devletin ana politikası: Öşür, Haraç, Cizye, Liman geliri,
Dokumacılık, Çinicilik, Madencilik
Sigortacılık, limanlar, hanlar, sanayi ve gümrük vergiler, maden gelirler,
Kâğıt Đmalatı…
gümrükler… hediye, ganimetler…
AHĐ TEŞKĐLATI :
Kurucusu : Ahi Evran
Amacı : Sosyal adaleti gerçekleştirmek.
27
Ahi Teşkilatı’nın Görevleri Yasakları
• Esnaf ile devlet arasındaki ilişkileri düzenler.
• Zor durumdaki esnafa kredi sağlar. • Gayrimüslimler üye olamaz.
• Üretimi ihtiyaca göre ayarlar, kalitesiz - bozuk malları kontrol eder. • Vergiler toplayamazlar.
• Mesleki eğitim sağlar, malların fiyatlarını ayarlar. (Narh kesme durumu) • Esnaflar arası davalara bakamazlar.
• Tüccarlara can güvenliği için ticarette ilk kez Sigorta Sistemi uygulandı.
DĐL VE EDEBĐYATI
Yazışma - Bilim Dili: ARAPÇA Edebi - Resmi Dili: FARSÇA Saray - Ordu Dili: TÜRKÇE
Not: Resmi dili Türkçe olan Türk-Đslam Devletleri: Karahanlılar, Karamanoğulları, Memlükler, Osmanlılar.
HALK EDEBĐYATI ESERLER - DÜŞÜNÜRLER
DESTANLAR Battalgazi, Danişment Gazi, Cengizname, Ebu Müslim Destanları.
Şeyh Ahmet Gülşehri Felekname (Gezegenler) - Kuşların Dili
Aşık Paşa Garipname (Türkçe’ye değer verilmediğinden yakınılır.)
Beylikler Dönemi Farsça - Arapça eserler, Türkçe’ye çevrilmiştir.
TASAVVUF EDEBĐYATI ESERLER - DÜŞÜNÜRLER
MEVLANA Divan-ı Kebir, Mesnevi, Fihi Mafih, Mektubat. (Farsça yazılmıştır.)
YUNUS EMRE Divan, Risalet’ün Nushiyye (Türkçe yazıldı)
HACI BEKTAŞ-I VELĐ Makalat (Anadolu’nun Türkleşmesinde önemli rolü var.)
DĐVAN EDEBĐYATI ESERLER - DÜŞÜNÜRLER
Hoca Dehhani Selçuklu Şehname
Gülşehri Mantıku’t Tayr (Kuşların Dili)
Ahmedi Cemşid’ü Hurşit
Germiyanlı Ahmet Divan, Đskendername
Şairler, şiirlerini divan denilen kitaplarda toplarlardı.
TARĐKATLAR
Babailik Tarikatı Mevlevilik Tarikatı Bektaşilik Tarikatı
Anadolu Türkleşmesi ve Đslamla genişlemesini sağladılar.
Yorum Gönder