Lozan Konferansa Katılan Devletler:
Türkiye Temsilen TBMM (Đsmet Đnönü, Rıza Nur, Hasan Saka ve 34 Bürokrat)
Đtilaf Devletleri - Yandaşlar Đngiltere, Fransa, Đtalya, Japonya, Romanya, Yunanistan, Yugoslavya, Portekiz, Belçika
Boğazlarla Đlgili Katılanlar Sovyetler Birliği, Bulgaristan
Gözlemci Olarak ABD
Ankara Hükümeti’nin Türk Heyeti’nden Taviz Verilmemesi Gereken Konular:
1) Ermeni Yurdu (Ermenilere Anadolu’da Toprak Ayrılmaması),
2) Kapitülasyonların Kaldırılması,
3) Türk Ordusunun Sınırlandırılmasına Engel Olunması.
Anlaşmazlık Çıkan Konular:
Ermeni yurdu meselesi, Osmanlı borçları konusu
Boğazlar meselesi, Kapitülasyonların kaldırılması
Irak sınırı Savaş tazminatları
Đstanbul’un Đtilaflarca boşaltılması
97
TARĐH - 2012
Konferans’ta Ülkelerin Đstekleri:
TBMM, Misak-ı Milli’yi onaylatmak.
Đtilaflar, Sevr’i onaylatmak.
Japonlar, Boğazlarda hak elde etmek.
Sovyet Rusya, Boğazlar konusunda Türk tarafını desteklemek, bazı haklar elde etmek.
Romanya ve Yugoslavya, bazı çıkarlar elde etmek.
ABD, gözlemci bulundurmuş ve takip etmiştir.
Konferans’a Ara Verildiği Sıralar Türkiye’de Gelişen Gelişmeler:
Đzmir Đktisadi Kongresi toplanmıştır. (Mustafa Kemal tarafından) (17 Şubat 1923)
Seçimler yenilenmiş ve II. TBMM dönemi başlamıştır. (23 Nisan 1923)
Yaşanan gelişmeler karşısında Mustafa Kemal, “Orduların Boğazlar ve Musul üzerine yürüme emri” vermiştir.
Bu olay karşısında yeni bir savaşı göze alamayan Đtilaf Devletleri, görüşmeleri 23 Nisan 1923’te yeniden başlattı. 24
Temmuz’a kadar konferans sonrası antlaşma taraflarca imzalandı.
Antlaşma Hükümleri:
Suriye Sınırı • Hatay, anavatanın dışında bırakıldı. (Ankara Antlaşma esası)
Batı Sınırı • Meriç Nehri, iki devlet arasında sınır kabul edildi. (Mudanya ve Đstanbul Antlaşma gereği)
Yunanistan Sınırı • Karaağaç Türkiye’de kaldı. (Savaş tazminatı olarak) (Mudanya - Atina Ant. gereği)
Irak Sınırı • Türk - Đngiliz ikili görüşmelerine bırakıldı; ancak çözüme ulaşmadı. (Musul sorunu)
Marmara Bölgesi • Marmara Denizi’ndeki bütün adalar Türkiye’ye bırakıldı.
• Đşgal kuvvetleri, antlaşma imzalanmasından sonraki 6 hafta içinde şehri terk edecektir. (2
Đstanbul
Ekim 1923’te Đstanbul’u terk ettiler. Türkler ise 6 Ekim’de Đstanbul’a girdi.)
Ege Adaları • Bozcaada ve Gökçeada, Türkiye’ye bırakıldı. Diğerleri Yunanistan’a verildi.
Ege Adası Asker • Yunanistan egemenliğine bırakılan Türkiye’ye yakın Midilli, Sisam, Sakız ve Nekerya
Bölgesi Alanı adaları, asker barındırılmayacaktır.
12 Ada • 12 Ada, Đtalya’ya verildi.
Mısır - Kıbrıs Bölgesi • Mısır ve Kıbrıs Adası denetimi Đngiltere’ye verildi.
• Başkanı Türk olan ve Milletler Cemiyeti’ne bağlı bir komisyon tarafından idare edilecek,
• Türkiye dâhil herhangi bir ülke Boğazlarda asker bulundurmayacak, Boğazların her iki
Boğazlar yakası da asker ve silahtan arındırılmış 20’şer km’lik bölge oluşturulacaktır.
• Ticaret gemilerinin geçişi serbest bırakılmış, savaş gemilerine tonaj ve gün
sınırlandırılması getirilmiştir.
Kapitülasyonlar • Gelişmemizi engelleyici adli - mali tüm kapitülasyonlar kaldırılmıştır.
Düyun-u Umumiye • Kaldırıldı.
• Türk hükümeti, 5 yıldan az olmamak üzere gerekli göreceği bir süre için Avrupalı hukuk
Yargı danışmanı alacak, bunlar Adalet Bakanlığı’na bağlı olacaklardır. (Bu hükmün amacı,
Türkiye’de bulunan yabancı kurumları Türk yargısı dışında tutmaktı.)
• 1854’ten itibaren aldığı borçlar, Osmanlı’dan koparak kurulan devletlerarasında
paylaştırıldı. (Kıbrıs - 12 Ada dâhil)
Osmanlı Borçları
• Türkiye’de ödemeyi taksitler halinde yapmıştır. (Đlk frank, sonra TL olarak ödenmiştir)
(1954’te bitti.)
• Azınlıklara verilen ayrıcalıklar son verildi.
Azınlıklar Meselesi
• Sınırlar içinde yaşan azınlıklar Türk Vatandaşı olarak kabul edildi.
• Tüm yabancı okullar, Türk kanununa tabii olacaklardır.
Yabancı Okullar • Türkiye, bunu iç sorun olarak iddia etmiş ve tartışılmasını önlemiştir.
• 1926’da bu sorun çözüldü.
• Batı Trakya’daki Türkler ile Đstanbul - Gökçeada - Bozcaada’daki Rumlar hariç diğer
Mübadele (Nüfus Değişim) Türk ve Rum ahalinin (Yunanistan’daki Türkler ile Anadolu’daki Rumlar) değiştirilmesi
kararlaştırıldı.
• Đdari - adli yetkileri elinden alındı. Ekümenlik (Evrensellik) işlevine son verildi.
Patrikhane
• Yabancı kiliselerle ilişki kurmaması nedeniyle Türkiye’de kalmıştır.
• Yunanistan; Bosnaköy ve Karaağaç’ı Türkiye’ye tazminat olarak vermiştir. (Batı
Savaş Tazminatı Anadolu’da verdikleri zararlardan ötürü).
• Türkiye, tazminat ödememiştir.
Lozan Antlaşması Kaynaklı Günümüzdeki Sorunlar:
Yunanistan’ın Anadolu kıyılarına yakın adalarda (Midilli, Sisam, Sakız ve Nekerya Adaları) askeri güç
bulundurması,
Ege adalarında kıta sahanlığı,
Batı Trakya Türkleri sorunu (Bu sorun Balkan Savaşları ile başlamış, Lozan’da tekrar ele alınmıştır.),
Gemi teknolojilerin gelişmesi ile Boğazlarda ortaya çıkan sorunlar.
Lozan Antlaşması’nda Meydana Gelecek Değişimler:
Konular Lozan’da Lozan Sonrası’nda
• Azınlıklara ayrıcalıklar verilmesi
• Yabancı okullar MEB’e bağlandı.
Taviz Verilmeyen • Ermeni Yurdu meselesi
• Medeni Kanun ile azınlıklar TC vatandaşı sayıldı.
Konular • Kapitülasyon meselesi,
• Yabancı okullar denetim altına alındı.
• Yabancı okullar meselesi
• Irak Sınırı (Musul)
Çözümü • 1926 - Ankara Antlaşma ile Musul, Irak’a verildi. (Türkiye
• Gümrüklerden yararlanma
Ertelenen aleyhine)
• Limanlardan faydalanma
Konular • 1926 - 1929’da tek taraflı belirlendi.
• Kabotaj hakları
Misak-ı Milli’ye • Boğazlar • Boğazlarda Montrö Sözleşmesi ile tam egemenlik sağlandı.
Aykırı Konu • Hatay • 1939’da Hatay, anavatana katıldı.
Lozan’da Türkiye Lehine Çözülemeyen Konular Lozan’dan Sonra Tekrar Gündeme Gelenler
• Musul Sorunu, • Musul Sorunu
• Boğazların Yönetimi, • Boğazlar Meselesi,
• Hatay Meselesi • Hatay Sorunu (Suriye Sınırı),
• 12 Ada - Ege Adaları • Nüfus Mübadelesi,
• Yunanistan Sınırı, • Dış Borçlar,
• Patrikhane Durumu • Yabancı Okullar
Sevr - Lozan Antlaşmaları Karşılaştırılması:
Konular Lozan’da Lozan Sonrası’nda
• Osmanlı Devleti’nin sınırları belirsizdi. Đşgal ve • Sınırları belirlenmişti.
Ülke
etkinlik bölgeleri belirlenmişti ve bağımsız değildi. • Tam bağımsızlık tanınmıştı.
• Bütün devletlere açık, Türk askeri olmayan ve • Komisyonun varlığı devam edecek. Başkanı
Boğazlar
içinde Türk üyenin olmadığı uluslar arası komisyon Türk olacak, Türk asker bulundurmayacak.
• Ege adaları Yunanistan’a verildi. 12 Ada • Gökçeada, Bozcaada Türkiye’ye verildi.
Adalar
Đtalya’ya verilmişti. Türkiye’ye yakın adalarda asker olmayacaktı.
Musul • Đngiltere mandası altındadır. • Türk - Đngiliz görüşmelerine bırakıldı.
• Askerlik yapmayacak, vergi vermeyecek ve • Türk vatandaşı sayılacak, ayrıcalıklar son
Azınlıklar
ayrıcalıklar devam edecekti. verilecek (Bazı hukuksal dışında).
• Doğu Anadolu’da Ermenistan; Kürtler isterlerse • Türkiye Devleti, Hatay Özerk Devleti
Yeni Devletler
devlet kurabilecekti. (ilerde)
Kapitülasyonlar • Güçlendirilecek ve genişletilecekti. • Kaldırıldı.
Düyun-u Umumi • Devam edecekti. • Kaldırıldı.
• Her ülke toprak bütünlülükleri oranında borç
Borçlar • Düyun-u Umumiye altında ödenecekti.
üstlenilmiştir. Borçlar taksitlendirildi.
Yabancı Okullar • Sınırlama olmadan devam edecekti. • Türk hükümetinin kararlarına bırakıldı.
• Osmanlı başkenti olarak kalacak, Türkler
Đstanbul • Barış ilanından bir hafta sonra boşaltılacaktı.
mücadeleyi bırakmazsa elinden alınacaktı.
• Yurt dışına çıkarılamadı. Đstanbul’da
Patrikhane • Yer almıyor. kalmaya devam edecek, idari - adli yetkileri
olmayacaktı.
• Đtilaf subaylarının denetimi altında 50700 ile • Sınırlandırılma kalktı. (Đstanbul çevresi
Ordu
sınırlandırıldı. hariç)
Lozan Antlaşması’nın Değerlendirilmesi - Önemi:
Bu antlaşma ile Anlaşma Devletleri, Misak-ı Milli’yi kabul etmiştir.
Türkiye, uluslar arası ilişkilerde eşit şartlarda temsil edilmiştir.
Osmanlı Devleti, milletlerarası alanda hukuken sona ermiş, yeni Türk Devleti’nin bağımsızlığı tanındı.
Asırlarca Avrupalıların peşinden koştukları Şark Meselesi projeleri iflas etmiştir.
Lozan’da çözümlenen konular; kapitülasyonlar, borçlar, azınlıklar ve savaş tazminatıdır.
Lozan’da Türkiye lehine karar çıkmayan konular; Musul, Hatay, Boğazlar, Đstanbul Rum Patrikhanesi ve Ege
Adaları (12 Ada ve Gökçeada-Bozcaada dışındakiler).
Lozan’dan sonra Batılı ülkelerle ilişkiler de yumuşamaya başlamıştır.
Türk milletini esir eden Mondros ve Sevr Antlaşmaları geçersiz hale getirmiştir.
Bağımsızlık veren birçok millete adeta ışık tutmuştur.
Geçerliliğini günümüzde de sürdüren, asrımızın en uzun barış antlaşmasıdır.
Yeni Türk Devleti’nin siyasi, sosyal, kültürel ve hukuki alanda yapılacak olan inkılâplar için uygun ortam
oluşturmuştur.
Lozan, ilk antiemperyalist savaşı yapan Türklerin varlığının kabul edildiği uluslar arası bir belgedir.
Askeri mücadeleler, bu belge ile diplomatik zafere dönüştürdü.
+ comments + 1 comments
I. TBMM Dönemi ile birlikte Cumhuriyet kurulmuş, Kurtuluş Savaşı’ndan zafer ile ayrılmıştık. Artık demokrasiyi, ülkeyi daha ileriye taşımanın zamanıydı. Burada da devreye çok partili dönem girdi. AYT Tarih II. TBMM Dönemi ve Çok Partili Dönem konu anlatımı ile yavaş yavaş konuları tamamlamaya başlıyoruz. Öte yandan AYT Tarih II. TBMM Dönemi ve Çok Partili Dönem soru çözümü ile birlikte daha net bir şekilde konuyu anlamanızı sağlıyoruz.
II. TBMM Dönemi ve Çok Partili Hayat Konu Anlatımı ve Soru Çözümü
Yorum Gönder