OSMANLI DEVLETİ XX. YÜZYIL DÖNEMİ SİYASİ TARİHİ

II. MEŞRUTĐYET DÖNEMĐ (1908 - 1918)
Đttihat ve Terakki Cemiyeti (II. Kuşak Genç Osmanlılar):
• Kurulma Amacı:
Osmanlı’nın dağılma sürecini durdurmak,
Meşrutiyet’i ilan ettirmek,
Osmanlı’nın iç işlerine karışılmasını önlemek,
Ulusal ekonomi koşullarını yaratmak,
Milli bir burjuva sınıfı ortaya çıkarmak,
Modern bir ordu kurmak
• Askeri Tıp öğrencileri, Đttihadi Osmanî adlı bir cemiyet kurmuş (1889) ve bir süre sonra Đttihat ve Terakki adını
almıştır.  Bu  cemiyet,  yurt  içi  ve  dışında  örgütlenmeye  başladı.                                                         1896-Makedonya’da  Osmanlı  Hürriyet  Cemiyetleri
kurulmuş ve  mektepli subaylar tarafınca taraftar bulmuştur.  1907- Đki cemiyet birleşmiş  ve Rumeli’de örgütsel ağını
genişletmiştir. 1908- Cemiyet’in üyeleri olan Enver ve Niyazi Beyler asker - sivil birliklerle isyan çıkartmıştır. Bu kararlı
direniş  II.  Meşrutiyet’in  ilan  edilmesini  sağlamıştır.                                                                     1908-  Suriye’de  bulunan  Mustafa  Kemal,  Hürriyet  ve  Vatan
Cemiyeti’ni kurmuş ve daha sonra bu cemiyete katılmıştır.
• Bazı Önemli Faaliyetleri:
Osmanlı  Birliği’ni  savunmuş;  ancak  Balkan  Savaşları’nda  iktidara  geldiklerinde  Türkçülük  politikasına
geçmişlerdir.
Partileşmeye rağmen cemiyet adını ve örgütlenme biçimini korudu.
Gizlilik esasına bağlı olduklarından tereddüt ve korku yaratmıştır.
Son zamanlarda Almanya yanlısı politika izlemiş ve I. Dünya Savaşı’na direkt girilmesini sağlamıştır.
Lider kadrosunun bir bölümü savaşın sonunda yurt dışına çıkmış, kalanlar Kurtuluş Savaşı’na katılmıştır.
Bunların bir bölümü 1926 - Đzmir Suikastı’ndan sonra tasfiye edilmiştir.
1908 - Reval Konferansı (Rus Çarı - Đngiliz Kralı Arasında Yapılan Görüşmeler):
Đngiltere,  Rusya’yı  Osmanlı  üzerindeki  politikalarında  serbest  bırakmıştır.  Đttihatçılara  göre  Meşrutiyet’in  ilan
edilmesi, Rusya’nın politikalarına engel olacaktı.
Bu konferansta;
  Ruslar, boğazda serbest bırakılacak,
  Đstanbul ve Boğazlar, Ruslara verilecek,
  Makedonya bölgesinde Islahat yapılacaktır.
Sonuç; Đngiltere, Osmanlı Devleti’nin parçalanmasını onaylamıştır. Đttihat ve Terakki’yi harekete geçirmiş ve isyan
çıkartarak II. Meşrutiyet’in ilanını yaratmıştır.
56                                                                                                          




II. Meşrutiyet’in Đlan Edilmesinin Nedenleri
Đç Nedenler                                                                                                           Dış Nedenler
• Đttihat   ve   Terakkicilerin   Rumeli’deki   ayaklanma                                                             • Reval  Konferansı  ile  Osmanlı’nın  parçalanması  ve
hazırlıklarının yapıldığının duyulması,                                                                               padişahın bu konuda yetersiz kalması.
• Osmanlı’da hanedanda birinin tahtta geçme duyumu,
• Serez’den Đstanbul’a bir ordunun yürüyeceği yönünde
bir telgrafın padişaha ulaştırılması,
• Ordu - halk arasında isyan belirtilerin çıkmasıdır.
II. Meşrutiyet Đlanı - 24 Temmuz 1908:
Đlan Eden Padişah                                                                                                     : II. Abdülhamit
Đlanda Etkili Grup                                                                                                    : Đttihat ve Terakki Cemiyeti
Savunulan Düşünce                                                                                                     : Türkçülük
  Meclis-i Mebusan açılmış ve Kanun-i Esasi yeniden yürürlüğe sokulmuştur.
  Đlandan sonra seçimleri Đttihat ve Terakki Cemiyeti kazanmıştır; ancak hükümette dışlanılmıştır.
  Cemiyet’in gizlilik ve şiddet esası, pek çok çevre tarafında rahatsız etmiş ve karşıt bir muhalefetin oluşmasını
sağlamıştır. Đstanbul tam bir kargaşaya dönmüş ve Ekim 1908’de önemli toprak parçaları kaybedilmiştir:
Yunanistan Girit’i işgal etmiştir.
Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir.
Avusturya, Bosna-Hersek’i tamamen topraklarına katmıştır.
  Đstanbul’daki kargaşa yüzünden 31 Mart olayı ile sonuçlanmıştır.
II. Meşrutiyet Dönemi Siyasi Partileri
Hürriyet ve Đtilaf Fırkası (Partisi)                                                                                  Đttihad-ı Muhammediye Fırkası                             Osmanlı Demokrat Fırkası
Đttihat ve Terakki Fırkası                                                                                            Fedakâran-ı Millet Fırkası                                Islahat-ı Esasiye-i Osmaniye Fırkası
Osmanlı Ahrar Fırkası                                                                                                 Ahali Fırkası                                             Alaylı Subaylar - Avcı Taburlar
31 Mart Olayı - 13 Nisan 1909:
  Bu ayaklanma, Osmanlı tarihinde mevcut yönetimi ve anayasal düzeni değiştirmeye yöneliktir. (Rejime göre)
  Nedenleri:
Yenilik karşıtlarının anayasal yönetimi ortadan kaldırmak istemesi (Temel nedeni),
Meşrutiyet’in dış politikada istenilen etkiyi göstermemesi ve muhalefetin güçlenmesi (toprak kaybı nedeni),
Đttihat ve Terakki’nin yöntemlerine karşı duyulan tepkinin artması,
Alman - Đngiliz hesaplaşması (Đttihatçıların Almanya yakınlığı),
Đttihat’ın tam manasıyla iktidara hâkim olamaması,
Mektepli - Alaylı subay çatışmalarının yaşanması,
Đttihat ve Terakki karşı görüşlü kişilerin öldürülmesi,
Ahrar ve Đttihad-ı Muhammediye Fırkalarının kışkırtmaları,
Dinsel kışkırtmaların bazı çevreleri (Volkan gazetesi) etkilemesi,
Avcı taburları adındaki birliklerin denetlenmemesi ve karşıt propaganda etkileri altında olmalarıdır.
  Bastırılması:
Bu olay, muhalefet kanadının Avcı taburlarını harekete geçirmesiyle başladı.
Đsyanı bastırmada padişah etkili olamayınca, Đttihatçıların Selanik’te hazırladığı Hareket Ordusu (Mahmut
Şevket Pala Komutasında), Đstanbul’a getirilerek isyan bastırıldı. (Mustafa Kemal, orduda Kurmay Yüzbaşı idi.)
Olayı çıkaranlar başarılı olamadı ve Meşrutiyet rejimi korundu.
  Sonuçları:
II. Abdülhamit (rolü olduğu gerekçesiyle) tahttan indirildi ve V. Mehmet Reşat 1909 - 1918 yılları arasında
olacak şekilde tahtta geçirildi.
Đttihat ve Terakki’nin yönetimde gücü daha da arttı.
Türk siyasi tarihinde sistemi değiştirmeye yönelik çıkarılan ilk irtica - gerici isyandır. Cumhuriyet Dönemi
Şeyh Sait ile Menemen isyanlarına benzerlik gösterir.
1909 yılında Kanun-i Esasi’de önemli değişikliğe gidildi.
1909 - Kanun-i Esasi’de Yapılan Değişiklikler:
  Hükümet, Meclis’e karşı sorumlu tutulmuştur.
  Nazırlar (Bakanlar), Sadrazam (Başbakan) tarafından belirlenecektir.
  Padişahın yasama yetkileri daraltıldı.
  Uluslar arası antlaşmaların meclis tarafından onaylanması kararı alınmıştır.
  Yasa teklifi için gerekli padişah izni kaldırılmıştır. Padişahın meclisi açma-kapama yetkisi zorlaştırıldı.
  Türk tarihinde ilk kez çok partili hayata geçilmiştir.
  Parlamentonun ancak kabinenin güvenoyu almaması halinde feshedilebileceği belirtilmiştir.
  Sansür ve 113. maddedeki (Sürgüne yargılamadan gönderme) sürgün fıkrası kaldırılmıştır.
  Toplanma, dernek kurma, parti kurma hakkı ve hürriyetleri kabul edilmiştir.
57                                                                                                         




  Meclisin üstünlüğüne dayanan yeni bir sistem kurulmuş, Padişahın veto yetkisi bir defa ile sınırlandırıldı.
  Yapılan  değişiklik  ile;  Padişah,  parlamentodaki  devlet  başkanlarının  statüsüne  sahip  olmuştur.  Böylece
Kanun-i  Esasi,  daha  demokratik  hale  gelmiştir.  Anayasal  düzen  hukuki  açıdan  tam  bir  meşruti                    monarşi  haline
getirilmiştir. Padişahın siyasi üzerindeki rolü en alt düzeye indirildi.
OSMANLI DEVLETĐ’NDE FĐKĐR AKIMLARI
Sona Erdiği
Fikir Akımı                                                                                                                Savunucuları           Amaç                                                     Dönemleri
                                                                                                                                                                                                                              Dönem
                                                                                                                           *Abdullah Cevdet       Batı’nın  bilim,  teknik  ve  askeri  alanlardaki
Batıcılık                                                                                                                                                                                                  Lale Devri,
                                                                                                                           *Celal Nuri            üstünlüğünden yararlanılarak devletin kurtulacağı                           -
(Garpçılık)                                                                                                                                                                                                Tanzimat Dönemi
                                                                                                                           *Süleyman Nazif        düşünülmüştür.
                                                                                                                                                  Dağılmayı önlemek için dil, din, ırk, mezhep
                                                                                                                                                                                                           Tanzimat Dönemi
                                                                                                                                                  farkı   gözetmeksizin   Osmanlı   sınırları   içinde                        I. Balkan Savaşı ile
I. Meşrutiyet
Osmanlıcılık                                                                                                               *Genç Osmanlılar       yaşayan   tüm   toplulukları   hak   ve   ödevler        Arnavutluğun
Kanun-i Esasi
bakımından  eşit  duruma  getirmek  ve  Osmanlı                                                                            bağımsız olması
II. Meşrutiyet
Toplumu yaratmaktır.
Batı emperyalizminin dünya devletleri arasında
I. Dünya Savaşı içi
Đslamcılık                                                                                                                 *Mehmet Akif           yayılması  karşısında  ülkelerinin  sömürülmesine        II. Abdülhamit
Arapların Osmanlı
(Ümmetçilik)                                                                                                               *Đskilipli Mehmet A.   karşı   tepki   gösteren   Müslümanları   halifelik      Dönemi (Đstibdat
                                                                                                                                                                                                                              karşısında
(Panislamizm)                                                                                                              *Sait Halim Paşa       kurum    altında    birleştirip    birlik-beraberliği    Dönemi)
                                                                                                                                                                                                                              savaşmaları
                                                                                                                                                  sağlamak.
                                                                                                                           *Ziya Gökalp
                                                                                                                           *M. Emin Yurdakul                                                                                  1918- Kafkas
Türkçülük                                                                                                                                         Dünya’daki bütün Türkleri tek çatı altında, tek
                                                                                                                           *Ömer Seyfettin                                                                 II. Meşrutiyet     Cephesi’nde Enver
(Turancılık)                                                                                                                                      vatan  ve  tek  bayrak  altında  birleştirip  devletin
                                                                                                                           *Yusuf Akçura                                                                   Dönemi             Paşa’nın başarısız
(Pan-Türkizm)                                                                                                                                     varlığını korumak.
                                                                                                                           *Đsmail Gazpıralı                                                                                  olması
*M. Emin Resulzade
Adem-i Merkezcilik                                                                                                         *Prens Sabahattin      Yerel yönetim ve liberal ekonomi ile devletin            II. Meşrutiyet
-
(Federalcilik)                                                                                                             (Ahrar Fırkası)        sürekliliğini sağlamak.                                  Dönemi
TRABLUSGARP SAVAŞI (1911 - 1912)
  Trablusgarp Savaşı’nın Nedenleri:
Sömürge anlayışı: Đtalya’nın 1870’lerde siyasi birliğini tamamlaması, ekonomisinin zayıf olması, Habeşistan
yenilgisini unutturması ve gelişen sanayisi için ham madde arayışı,
Đtalya’nın Osmanlı Devleti’ndeki karışıklıklardan yararlanması,
Osmanlı’nın bölgedeki asker bulundurmamasının Đtalya’yı cesaretlendirmesi,
Đngiltere ve Fransa’nın Đtalya işgalini onaylaması (Tampon bölge yaratmak amacıyla),
Trablusgarp’ın Đtalya’ya yakın olması,
Rusya, Avusturya, Fransa ve Đngiltere’nin Đtalya işgalini desteklemesi,
Đtalya’nın artan nüfusuna yer bulma isteği.
  28 Eylül  1930’da Avrupalı büyük devletlerin onayını alan Đtalya, Osmanlı Devleti’ne ait Kuzey Afrika’daki
Trablusgarp’ı işgal etmeye geçmiştir. Osmanlı Devleti, bölgeye denizden ve karadan asker gönderememiştir (Donanma,
Haliç’te  demirli, Mısır Đngiliz işgalinden  karadan asker  gönderilemezdi). Osmanlı  genç vatansever subaylar;  Mustafa
Kemal ve Enver Bey, kılık kıyafet değişiklikleri ile gizlice Trablusgarp’a geçmiş ve Đtalya’nlar ise Oniki Ada’yı barışa
zorlamak için işgal etmişlerdir. Derne  - Tobruk’ta yerli halkı örgütleyerek başarılar elde edilmiş olsa da Karadağ’ın
Balkanlarda  Osmanlı  Devleti’ne  savaş  ilan  etmesiyle  Osmanlı  Devleti  barışa  razı  olmuştur.  Osmanlı  Devleti,
Trablusgarp’taki askerlerini geri çağırmış ve barış antlaşmasını imzalamak zorunda kalmıştır.
58                                                                                                        




  15 Ekim 1912 - Uşi (Ouch) Antlaşması - Osmanlı & Đtalya:
Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki son toprak parçası Trablusgarp ve Bingazi, Đtalya’ya verildi.
Balkanlardaki durum kesinleşinceye kadar Oniki Ada ve Rodos Adası, geçici olarak Đtalya’ya bırakıldı.
Trablusgarp’taki müslümanlar, halifelik makamına bağlı kalacaktı. (Kültürel bağları korumak için)
Bölgede Osmanlı adına bir kadı ve padişah adamı görev alacaktı.
  Trablusgarp Savaşı’nın önemi:
Osmanlı Devleti, Afrika’daki son topraklarını da kaybetti. Üç kıtada toprak olma özelliğini yitirdi.
12 Ada ve Rodos’u geçici olarak bırakan Osmanlı, buraları bir daha geri alamamıştır. (II. Dünya Savaşı’ndan
sonra Đtalya, savaş tazminatı olarak Yunanistan’a bırakmıştır.)
Mustafa Kemal’in Derne ve Tobruk’taki faaliyetleri, sömürgeciliğe karşı verdiği ilk mücadeledir.
BALKAN SAVAŞLARI (1912 - 1913)
a) I. BALKAN SAVAŞI (1911 - 1912)
  Katılan Devletler                                                                                                            : Bulgaristan, Yunanistan, Sırbistan, Karadağ - Osmanlı.
  Savaş Nedenleri                                                                                                              :
Balkan devletlerinin Osmanlı’yı bölgeden atmak isteği,
Rusya’nın Panslavizm politikası çerçevesinde Balkan Devletlerini kışkırtması,
Trablusgarp Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin zor durumda olması,
Milliyetçilik akımının Balkan topraklarında güçlenmesi,
Osmanlı Devleti’nin karışıklık içinde bulunması,
Đngiltere’nin Osmanlı Devleti’ne karşı olumlu tutumunun değişmesi,
Balkan Devletleri’nin topraklarını genişletme isteği.
  Balkan devletlerinin Osmanlı’yı bu topraklardan atmak için aralarında anlaşarak ve Rusya’nın da desteğiyle
Osmanlı’ya savaş açtılar. Bu devletler, Osmanlı’nın Makedonya’da ıslahat yapmasını istemişler, istekleri reddedilince de
savaş ilan ettiler. Savaş, Karadağlıların Yenipazar’a saldırısıyla başladı. Sonraları diğer devletler de müdahil olunca savaş
alanı genişledi. Sonunda Avrupa devletlerinin aracılığıyla antlaşma imzalayarak savaştan çekildi.
  Yenilgi’nin Nedenleri                                                                                                        :
Balkanlardaki ordunun terhis edilmiş olması,
Ordu içindeki siyasal çekişmeler (Đttihat - Đtilaf, Harbiyeli - Mektepli, vb.)
Silah ve cephane yetersizliği,
Haberleşmenin yetersizliği,
Dört cephede birden savaşılıyor olması.
  30 Mayıs 1913 - Londra Antlaşması - Osmanlı & Balkan Devletleri
Osmanlı Devleti’nin batı sınırı Midye - Enez hattı olmuştur.
Ege Adalar’ının durumu Avrupalı devletlerin alacağı karara bırakıldı.
Gelibolu Yarımadası dışındaki tüm Trakya (Edirne dâhil), Bulgaristan’a verildi.
Kuzey ve Orta Makedonya, Sırbistan’a bırakıldı.
Güney Makedonya ve Girit, Yunanistan’a verildi.
Arnavutluk,  durumdan  yararlanarak  bağımsızlığını  ilan  etti  ve  büyük  devletlerce  tanındı.                               (Balkanlarda
Osmanlı’dan bağımsızlığını kazanan son devlettir.)
59                                                                                                                




  Savaşın Sonuçları
Osmanlı Devleti, Balkanlardaki topraklarını kaybetmiş ve Midye - Enez hattının doğusuna çekilmiştir.
Ege Denizi’ne açılan Bulgaristan, büyük bir devlet haline gelmiştir.
Balkanlardan Anadolu’ya büyük bir göç meydana gelmiş ve Osmanlı’da büyük bir moral çöküntü oluştu.
Osmanlıcılık fikir akımı, yerini milliyetçilik akımına bıraktı.
Mustafa Kemal’in ordunun siyasete karışmaması gerektiğine dair görüşünün doğruluğu ortaya çıktı.
Fırsattan yararlanan Arnavutluk, bağımsızlığını ilan etti.
Batı ve Doğu Trakya’yı Osmanlı Devleti kaybetmiştir.
Ege Denizi’ndeki egemenliği kaybetmiştir.
Londra görüşmeleri esnasında Bab-ı Ali Baskını yaşanmış ve Osmanlı’da hükümet değişikliği olmuştur.
  Bab-ı Ali Baskını - 23 Ocak 1913:
  I.  Balkan  Savaşı’nda  alınan  yenilginin  sorumlusu  görülen  hükümete  karşı,  Đttihat  ve  Terakkicilerin
düzenlediği darbedir. Bu darbe ardından Terakki’nin yönetimde etkileri gitgide artmaktadır.
  Kamil Paşa hükümeti devrildi, yerine Mahmut Paşa yönetimi geçmiştir.
  Rejimi değiştirmek için değil, hükümeti değiştirmek için yapılmış darbedir. Bu darbe ile ordunun siyasete
karışmasını ileri süren Mustafa Kemal, partiden ayrılmıştır. I. Dünya Savaşı’na kadar yönetimde etkilidirler.
b) II. BALKAN SAVAŞI (1913)
  Katılan Devletler                                                                                                              : Romanya, Yunanistan, Sırbistan, Karadağ - Bulgaristan.
  Savaş Nedenleri                                                                                                                :
Bulgaristan’ın I. Balkan Savaşı sonunda fazla toprak elde etmesi,
Balkan devletlerinin Bulgaristan’ın bu kadar güçlenmesinden rahatsız olmaları,
Bulgaristan’ın Ege ve Karadeniz kıyılarının bulunmasında Rusya’yı rahatsız etmesi
  Osmanlı  Devleti, bu devletlerarasındaki  mücadeleyi  fırsat  bilerek Edirne ve Kırklareli’yi geri almıştır.  (Bu
durum  Đttihat  ve  Terakki  Fırka’sının  Bab-ı  Ali  Baskını  sonundaki  kötü  prestijini  olumluya  çevirmiştir.)  I.  Balkan
Savaşı’nda  yer  almayan  Romanya  da  Bulgaristan  topraklardan  pay  almak  adına  savaşa  katılmıştır.  Bulgaristan’ın
yenilgisiyle savaş sona ermiş ve çeşitli antlaşmalar imzalanmıştır.
  10 Ağustos 1913 - Bükreş Antlaşması - Bulgaristan & Balkan Devletleri:
Dobruca’nın bir kısmı, Romanya’ya bırakıldı.
Manastır, Üsküp ve Piriştine, Sırbistan’a bırakıldı.
Girit, Makedonya ve Selanik, Yunanistan’a verildi.
  29 Eylül 1913 - Đstanbul Antlaşması - Osmanlı & Bulgaristan:
Edirne, Kırklareli ve Dimetoka, Osmanlı Devleti’ne bırakıldı.
Dedeağaç ve Kavala, Bulgaristan’a verildi.
Meriç Irmağı, iki devlet arasında sınır kabul edildi.
Bulgaristan’daki Türklerin Bulgarlar ile eşit haklara sahip olacağı kabul edildi.
Türkler, Bulgaristan’da azınlık statüsüne kavuştular.
  14 Kasım 1913 - Atina Antlaşması - Osmanlı & Yunanistan:
Yanya, Selanik ve Girit, Yunanistan’a verildi.
Yunanistan’da kalan Türklerin haklarının güvence altına alınmasına karar verildi.
Meriç Irmağı, iki devlet arasında sınır kabul edildi.
Ege adalarının geleceği büyük devletlerin kararına bırakıldı.
Bozcada ve Đmroz, Osmanlı’ya verildi.
  Balkan Savaşları’nın Sonuçları:
Ege Adaları (Bozcada ve Gökçeada dışında), Batı Trakya, Makedonya ve Arnavutluk, Osmanlı Devleti’nin
elinden çıkmıştır.
Balkanlarda yaşayan Türkler, azınlık durumuna düştüler.
Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki varlığı, Doğu Trakya ile sınırlandırıldı. Meriç nehri sınır kabul edildi.
Osmanlı Devleti, kendinden ayrılan küçük devletlerle bile baş edemeyecek kadar güçsüz olduğu anlaşılmış.
Đttihat ve Terakki, yönetimi ele geçirmiş ve orduda ıslahatlara başlamıştır.
Almanya’dan getirilen subaylarla Osmanlı ordusunun yapılandırılmasına gidilmiştir.
Balkanların kaybedilmesiyle Anadolu’ya yoğun göçler yaşanmış ve ekonomik - sosyal sorunlara yol açmıştı.
Osmanlıcılık fikir etkisi tamamen yitirmiş, milliyetçilik etkisi yayılmıştır.
Yunanistan ile Ege Adaları ve kıta sahanlığı sorunu ortaya çıktı.
Batı Trakya Türkleri (Gümilcine, Dedeağaç, Đskeçe, Kavala, Yanya, Serez, Đşkodra) sorunu ortaya çıktı.
Đttihat ve Terakki’nin ülke yönetimindeki etkisi artmıştır.
Bloklaşmanın yaşanması, I. Dünya Savaşı’na zemin hazırlamıştır.
I. Balkan Savaşı’nı Londra Antlaşması, II. Balkan Savaşı’nı Bükreş Antlaşması sona erdirmiştir. Đstanbul ile Atina
Antlaşmaları, Osmanlı ile Bulgaristan ve Yunanistan’la yapılan ikili antlaşmalardır.