TÜRK - İSLAM KÜLTÜR VE MEDENiYETLERi
islamiyet’ten Önce Devletler islamiyet’ten Sonra Devletler
• Egemenlik kaynağı Tanrı - Gök Tanrı’dır. (Kut inancı) • Egemenlik kaynağı Abbasi halifesidir, Tanrısal.
• Ülke hanedanın ortak malıdır. (Hükümdar) • Ülke hanedanın ortak malıdır. (Hükümdar ailesi)
• Federal (doğu - batı) yönetim vardır. • Gazneliler dışında federal yapı yoktur.
• Kurultay çok etkilidir. • Divan teşkilatı (Kurultaya göre etkisizdir) vardır.
• Hükümdar yetkilerini; Töre ve Kurultay kısıtlar. • Hükümdar yetkilerini; Şer-i Hukuk- Gelenek kısıtlar.
• Ordu - Millet anlayışı vardır. (Ücretsiz ordular) • Ücretli ordular (Gulam, Hassa, vb) yaygındır.
• Hukuk, törelere göre şekillenir. • Örf-i - Şer-i Kurallar, hukuk sisteminde etkilidir.
Devlet Teşkilatı:
DEVLET TEŞKĐLATI
1. Merkez Yönetimi 2. Ülke Yönetimi
a. Sultan b. Divan a. Melik - Atabey b. Valiler (Şıhne, Amid)
Hükümdarlık Unvanları Hakan, Han, Bey, Đlig, Buğra, Nasr, Kara, Kadir, Melik, Sultan, Şahinşah, Padişah
• Hutbe (Dua), • Sancak, • Nevbet (Davul), • Asa,
• Sikke (Para), • Saltanat Çadırı, • Hilat (Giysi), • Tuğ,
Hükümdarlık Sembolleri
• Alem (Bayrak), • Tuğra (Sultan Đmza), • Çetr (Şemsiye), • Arma,
• Menşur (Dini onay), • Taht, • Unvan, • Kılıç Kuşanmak.
Naib Tolunoğlu - Akşitler zamanı hükümdarların çocuk yaşta olmasından dolayı devleti yöneten yetkili.
Divan-ı Saltanat Büyük Selçuklu Dönemi devlet meselelerin görüşüldüğü kuruldur.
Atabey Selçuklularda meliklerin iyi bir yönetici olarak yetiştirilmesini sağlayan görevlilerdir.
Şıhne Eyalet - vilayetlerin başında bulunan idari - askeri yetkilidir.
Hacip Sultan ile diğer devlet yöneticilerin yazışma ve görüşmelerini yapar.
Amil Vilayetlerin vergisini toplayan kişidir.
Amid Vilayetlerde yönetimden sorumlu sivil görevlilerdir.
Muhtesip Vilayetlerdeki ticari hayatın düzenlenmesi ve belediye çalışmalarından sorumludur.
1. Divan-ı Berid Posta ve haberleşme işleri
2. Emr-i Dad Adalet işleri
Büyük 3. Divan-ı Đstifa (Müstevfi) Mali ve Vergi gelirlerle ilgili işler
Selçuklu 4. Divan-ı Arz (Emr-i Arz) Ordu ve Askeri ile ilgili işler
Devleti 5. Divan-ı Tuğra (Emr-i Tuğra) Đç ve dış yazışmalarla ile ilgili işler
Büyük 6. Divan-ı Đşraf (Müşrif) Mali denetim ile ilgili işler (Gelir ve giderler)
Divan a. Niyabet-i Saltanat
7. Diğer Divanlar b. Kabz-ı Divan
c. Mezalim Divanı Hükümdarın başkanlık ettiği yüksek mahkeme (ağır siyasi suç)
ÜLKE YÖNETĐMĐ
SĐYASĐ YÖNETĐCĐ MALĐ YÖNETĐCĐ DĐN GÖREVLĐSĐ YARGI GÖREVLĐSĐ
Melik, Şıhne Amid, Amil Hatip Kadı
HUKUK SĐSTEMĐ
A. ŞER-Đ HUKUK B. ÖRF-Đ HUKUK
• Đslam kuralları oluşturur.
• Davalara “kadılar” bakarlar. • Töreler hukukudur.
• Kadılara baskı uygulanamaz, yargılanamazdı. • Davalara “Emir-i Dad” bakardı.
• Miras, Boşanma, Evlenme, Vakıflar, Ticaret • Ülke güvenliğini bozanlar ve kanuna karşı gelenler bu hukukla
Meseleleri konuları kapsamındadır. yargılanırdı.
• Divan üyeleri ile veziri yargılayabilir veya • Askeri davalardan “Kadı-i Leşker” sorumludur.
tutuklayabilirdi. (Divan üyeler yargılanabilirdi.)
Ulak Haberleşme ve posta işlerinden sorumludur.
Bir yerin vergi gelirinin ihaleye çıkarılması, ihaleyi alan mültezimin de devlete peşin ödeme yapması
Đltizam
usulüdür.
Dirlik Devlet görevlilerine yaptıkları görevler karşısında verilen topraklardır.
19
TARĐH - 2012
Selçuklu Devleti Ordu, Yönetim, Vergileri
BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETĐ ORDUSU
1. MERKEZ ORDU 2. EYALET (TAŞRA) ORDUSU 3. YARDIMCI KUVVETLER
A. Guleman-ı Saray Ordusu Đkta Ordusu
• Bağlı devlet - beylik askerleri,
Farklı milletlerin çocukların, küçük
Meliklerin emrinde olan, ikta • Türkmenler (sınır boylarında),
yaşlarda yetiştirilerek oluşturulması
toprağına bağlı askerlerdir. • Gönüllüler.
B. Hassa Ordusu
En kalabalık ordudur.
Esir edilen- satın alınan gençlerden
Tamamı atlıdır. Ordu komutanına “Subaşı” denir.
oluşurlar. Sultana bağlı ordudur.
Đlk Türk - Đslam Devletleri’nde Ordular
Karahanlı Ordusu Hassa Ordusu, Saray Muhafızları, Eyalet Askerleri
Gazneli Ordusu Gulam Ordusu, Eyalet Ordusu, Ücretli Askerler (Bu dönemde filler de kullanıldılar)
Harzemşah Ordusu Hassa Ordusu, Valilerin Askerleri, Đkta Askerler
Tolunoğlu Ordusu
Kıpçak Türkmenlerinden oluşan ordular
Akşitler Ordusu
SELÇUKLU DEVLETĐ TOPRAK YÖNETĐMĐ
Has Arazi Đkta Arazi Mülk Arazi Vakıf Arazi Haraci Arazi
• Devlete aittir. • Meliklere, emirlere, • Kişiye aittir. • Gelirler, hayır • Gayrimüslim halkın
• Gelirler, doğrudan komutanlara görevleri • Topraklar satılabilir, kurumlarına ve elindeki topraklardır.
hazineye giderler. karşılığında verilir ve devredilebilir. bilimsel kuruluşa • Gelirler, doğrudan
• Hükümdar ve ailesi, bu topraklardan gönderilir. hazineye aktarılır.
doğrudan kullanılır. gelirlerle geçinilir. • Sosyal hayır
• Atlı askerlerin kurumlara verilir, cami
masrafları karşılanır. vb yapılar yapılır.
VERGĐ SĐSTEMĐ
A. ŞER-Đ VERGĐLER B. ÖRF-Đ VERGĐLER
• Öşür vergisi (Müslüman çiftçilerden alınan vergi), • Ağnam vergisi (Küçükbaş hayvan için alınan vergi),
• Haraç vergisi (Gayrimüslim çiftçilerden alınır), • Bac vergisi (Pazar vergisi),
• Cizye vergisi (Gayrimüslimleri askerden uzak tutmak • Gümrük vergisi,
için alınan vergi) • Esnaf - tüccarlardan alınan vergiler.
Ahi Teşkilatı:
Esnaf ve zanaatkârların, aralarında dayanışmayı arttırmak için oluşturdukları yapıdır.
Ticari örgütlemedir. Đş - üretim etkinlikleri düzenleyerek ekonomik yaşam gelişime katkıda bulunur.
Büyük Selçuklu Devleti’nde Zanaatkârlık:
Madencilik, kâğıtçılık, gümüş işletmeciliği, kumaş üretimi, seramik, silah, vb. alanda etkilidir.
Loncalarla esnaflar örgütlendi.
Büyük Selçuklu Devleti’nde Ticaret:
Selçuklular; bakır, gümüş, altın paralar kullandı. En çok kullanılanı; dirhem ve dinar.
Ticareti geliştirmek için; han, ribat (kervansaray), bedesten yapımına önem verilmiştir.
KULLANILAN DĐLLER
Devletler Resmi Dili Eğitim Dili Edebiyat Dili Saray / Ordu Dili
Karahanlılar ⇒ TÜRKÇE TÜRKÇE TÜRKÇE TÜRKÇE
Gazneliler ⇒ FARSÇA ARAPÇA FARSÇA TÜRKÇE
Tolunoğlu ⇒ ARAPÇA ARAPÇA ARAPÇA TÜRKÇE
Akşitler ⇒ ARAPÇA ARAPÇA ARAPÇA TÜRKÇE
Selçuklular ⇒ FARSÇA ARAPÇA FARSÇA TÜRKÇE
Karahanlılar, ulusal kimliklerini korudular.
Farklı dillerin kullanılmasıyla; Türkçe’nin gelişimi yavaşladı, halk - devlet arasında kopukluklar oluştu, kültürel
çatışmalar da yaşandı.
Yorum Gönder