MONTRÖ (MONTREUX) BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ (20 TEMMUZ 1936)

İmzalayanlar: Türkiye, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan, Yugoslavya,
Đtalya (1938).
Boğazlar Sorununun Yeniden Gündeme Gelme Nedenleri:
  Lozan’a  göre  Boğazların  silahlandırılmasının  yasaklanmış  olduğundan,  herhangi  bir  devletin  saldırması
halinde Boğazların nasıl korunacağı sorunu ortaya çıkmıştır.
  Almanya’nın  Versay  Antlaşması’nı  tanımaması  ile  gelişen  gelişmelerden  Lozan  Boğazlar  Sözleşmesini
gündeme getirmesi,
  Milletler Cemiyeti’ne bilgi vermekle yetkili Boğazlar Komisyonu’nun Türkiye’nin güvenliğini tehdit etmesi,
  Bazı yayılmacı devletlerinin dünya barışını tehdit eden uygulamaları ve Milletler Cemiyeti’nin güvenliği
dünyanın çeşitli yerlerinde uygulayamamasından Türkiye’yi rahatsız etmesi.
Türkiye  bu  nedenlerle                                                                                                        11  Nisan’da  sözleşmenin  yeniden  düzenlenmesini  istemiş,   17  Nisan’da  Milletler
Cemiyeti’ne başvurarak Boğazlarda asker bulundurabilme isteğini bildirmiş, Haziran 1936’da Đsviçre’nin Montrö kentinde
Boğazlar konferansı toplanmış ve 20 Temmuz 1936’da taraflarca imzalanmıştır.
Montrö Boğazlar Sözleşmesinin Esasları:
1. BARIŞ ZAMANINDA GEÇĐŞLER
  Karadeniz’e sahili bulunmayan devletlerin savaş gemilerinin Karadeniz’e geçmeleri sınırlandırılmıştır. Bu gemiler
Karadeniz’de en çok 21 gün kalabileceklerdir.
  Savaş gemilerin geçişi için Türk Hükümetine 15 gün önceden bildirim yapılması zorunludur.
  Karadeniz’e kıyısı olan devletlerin savaş gemileri kısıtlama dışında tutulmuştur. Ancak onlarda gemilerini gündüz ve
teker teker geçireceklerdir.
2. SAVAŞ DURUMUNDA GEÇĐŞLER
A) Türkiye Savaşa Katılmamışsa;
  Savaşa katılan devletlerin savaş gemileri geçemez.
  Tarafsız devletlerin savaş gemileri ise barış zamanında uygulanan koşullara göre geçecektir.
B) Türkiye Savaşa Katılmışsa;
  Savaş gemilerinin geçişi tamamen Türkiye’nin iradesine bağlıdır.
3. TĐCARĐ GEÇĐŞLER
  Bütün ticari geçişlere açıktır ve sınırlandırılma getirilmemiştir. Geçişler, kılavuz kullanma dışında ücretsizdir.
  Ticari  geçiş;  yangın,  bulaşıcı  hastalık,  silah  taşıma  gibi  durumlarda  durdurulabilir.  Askeri  gemilerin  geçişi
sınırlandırılmıştır. Hava ve Sualtı geçişler ile ilgili sözleşmeler yer almaktadır.
4. GENEL HÜKÜM
  Boğazlar Komisyonu kaldırılarak tüm yetkiler Türkiye’ye verildi.
  Boğazın her iki yakasındaki askersiz alan kaldırıldı.
  Boğazlar ve çevresinde, Türkiye’ye askeri bir üst kurma hakkı verilmiştir.
Montrö Sözleşmesi’nin Önemi:
  Türkiye’nin kısıtlanan hakları iade edilmiş ve egemenlik hakları tam olarak sağlanmıştır.
  Türkiye, bölgede ve dünyada önemli bir konuma yükselmiştir.
  Türkiye’nin stratejik önemi artmıştır.
  Boğazlar Misak-ı Milli’ye uygun hale getirilmiş, bu konuda Türkiye geç de olsa amacına ulaşmıştır.
  Petrol ve gıda ürünlerinin gemilerle Boğazlar üzerinden geçmesi Batı’ya açılan önemli noktada söz sahibi
olmasına ortam sağlamıştır.
D. SADABAD PAKTI - 8 TEMMUZ 1937
Pakta Katılanlar: Türkiye, Đran, Irak, Afganistan.
Yapılma Nedeni:
  Đtalya’nın Habeşistan’a saldırması,
  Đtalya’nın Asya - Afrika üzerindeki yayılmacı politikaları,
  Đtalya ve Almanya’nın Doğu Akdeniz’i tehdit etmesi,
  Türkiye ve Orta Doğu ülkelerinin politikalar karşısında telaşlanmaları,
  Ortadoğu’da barış ve güvenliği sağlamak ve saldırgan politikalara karşı set oluşturmak.
Katılmayanlar:
  Suriye, Irak’la sınır anlaşmazlığı ve Türkiye ile Hatay sorunundan katılmadı.
Bu Antanta Göre:
  Sınırlara saygılı olunacak,
  Birbirlerinin iç işlerine karışılmayacak,
  Dostluk ilişkileri devam ettirilecek,
  Birbirlerine saldırılmayacak,
  Taraflardan her biri kendi sınırlarında diğer tarafın aleyhine örgütlerin kurulmasına engel olacak.
Önemi: Türkiye, bu savunma antlaşmasıyla doğu ve güney sınırlarını güvence altına aldı.
Sonuç: Pakt, II. Dünya Savaşı öncesi dağılmıştır.