TÜRKİYE’NİN İKLİMİ - BİTKİ ÖRTÜSÜ

İklim Etkileri:
* Yer şekillerinin oluşumu,                                                                                       * Toprak oluşumu, türü ve özellikleri,
* Doğal bitki örtüsü,                                                                                             * Akarsu debi ve rejimini,
* Ekonomik faaliyetleri (turizm, tarım, vb.)                                                                      * Denizlerin tuzluluk oranını,
* Yerleşme - mesken tiplerini,                                                                                    * Nüfusun coğrafi dağılışını,
* Hayvan türleri ve dağılışını etkiler.
Matematik Konumunun Đklim Üzerinde Etkisi                                                                                                                              Özel Konumunun Đklim Üzerinde Etkisi
                            
                                                                                                                                          • Aynı anda dört mevsim yaşanır.
                                                                                                                                                                       • Denizellik,  yükselti,  yer  şekilleri  gibi  özelliklerden
• Orta  kuşakta  yer  aldığından  dört  mevsim  belirgin                                                                                                               dolayı iklim çeşidi fazladır. Bu durumla; bitki örtüsü, tarım
olarak yaşanır.
                                                                                                                                                                       ürünü ve toprak çeşidi fazladır.
• Kuzey  Yarım  Küre’de  orta  kuşağın  güneyinde  yer
                                                                                                                                                                       • Çevresindeki denizler, ılımanlılaştırıcı hava oluşturur ve
aldığından Akdeniz iklim kuşağında bulunur.
                                                                                                                                                                       yağış miktarını arttırır.
• Batı rüzgârlarının etkisi altındadır.
                                                                                                                                                                       • Batı’dan  doğuya  doğru  yükseltinin artması,  sıcaklığın
• Cephe yağışları görülür. (Güneyden sıcak - kuzeyden                                                                                                                  azalmasına, yerde karın kalmasına neden olur.
soğuk rüzgârlarının etkisi) (Kış mevsimi)                                                                                                                              • Boyuna  kıyı  tipi  görülen  Akdeniz  -  Karadeniz  (Orta
• Güneyden esen rüzgârlar sıcaklığı arttırır,  kuzeyden                                                                                                                bölümü hariç), dağların kıyıya uzanışından dolayı denizellik
esen rüzgârlar sıcaklığı azaltır.                                                                                                                                      etki içerlere kadar giremez ve iç kısımlarda karasallık etkisi
• Bakı etkisindedir (güney yamaçlar daha sıcaktır.)                                                                                                                    fazlalaşır. Ege kıyılarında dağların kıyıya dik uzanışından,
• Güneş ışınları hiçbir zaman dik açıyla gelmez.                                                                                                                       bu etki içerlere kadar girebilir.
                                                                                                                                                                       • Đç                                                             -  Güneydoğu  Anadolu’da  sade  yer  şekillerinden
                                                                                                                                                                       ötürü farklı iklimler görülmez.
Đklim Elemanları:
1) Sıcaklık                                                                                                       2) Basınç                                3) Rüzgâr   4) Nem                                                           5) Yağış
1) SICAKLIK                                                                                                       :
Türkiye’de sıcaklık; Enlem, Yükselti ve Denize Uzaklık faktörlerinin etkisi altındadır.
Gerçek sıcaklık, bir yerin bulunduğu yükseltide ölçülen sıcaklıktır. En düşük sıcaklıklar Kuzeydoğu
Anadolu Bölgesi’nde ölçülür. Denizellik etkisiyle kıyı bölgeler sıcaktır, bu sıcaklık da iç kesimlere ve oradan
doğu bölgelere gittikçe düşmektedir. Enlemden dolayı güneyden kuzeye gidişte sıcaklıklar düşer. Enlem  -
karasallık etkisiyle; en yüksek sıcaklık Güneydoğu Anadolu Bölgesi (şiddetli buharlaşma - karasallık), en düşük
sıcaklık Erzurum - Kars Bölümü (karasallık - şiddetli soğuklar - denize uzaklık etkisi).





Yıllık ortalama sıcaklık dağılışı                                                                                  Temmuz Ayı Sıcaklık Dağılışı    Ocak Ayı Sıcaklık Dağılışı
• Enlemden  dolayı  güneyden  kuzeye                                                                                                               • En  sıcak  yer,  Akdeniz  Bölgesi
• En   sıcak   yer,   Güneydoğu
gidişte sıcaklıklar düşer.                                                                                                                                                               kıyıları (enlem - denizellik etkisi)
                                                                                                                                                   Anadolu Bölgesi (enlem - karasal -
• En   yüksek   sıcaklık,   Güneydoğu                                                                                                                                                    • En   soğuk   yer,   Doğu   Anadolu
                                                                                                                   sıcak rüzgâr)
Anadolu Bölgesi (enlem-karasallık).                                                                                                                                                      Erzurum  -  Kars  Bölümü                 (karasal   -
                                                                                                                                                   • En  soğuk  yer,  Doğu               -  Batı
• En   düşük   sıcaklık,   Kuzeydoğu                                                                                                                                                     soğuk rüzgârlar)
                                                                                                                   Karadeniz    kıyıları           (Enlem                                -
Anadolu Bölgesi (karasal-soğuk rüzgâr)                                                                                                                                                   • Kıyılardan  iç  kesimlere gidildikçe
nemlilik etkileri)
• Eşsıcaklık eğrileri doğu - batı yönlü                                                                            karasallıktan soğuklar artar.
Đndirgenmiş sıcaklık haritasında; yükselti etkili değildir; enlem, denizellik - karasallık, rüzgârların etkileri
vardır. Sıcaklık farklarının en az etkili olduğu bölge “Karadeniz”, en fazla “Doğu Anadolu”dur.
Türkiye’de Don Olayı:
Sıcaklığın 00C altına düşmesiyle sıvının katılaşmasıdır. Bu günlere “donlu gün” denir. Ortalama sıcaklık
dağılışıyla  donlu  gün  arasında  paralellik  vardır. Türkiye’de  en  az                                          “Akdeniz”,  en  fazla           “Doğu  Anadolu”
bölgesinde don olayı görülür. Don olayı, tarımı olumsuz etkilemektedir.





Türkiye’de Güneşlenme Süresi:
Enlem  etkisinden  ötürü  kuzeyden  güneye  gidildikçe  güneşlenme  süresi  artar.  En  fazla;  Güneydoğu
Anadolu ile Akdeniz Bölgeleri, en az; Doğu Karadeniz Bölümü’ndedir. Güneşlenme süresinin dağılışında;
enlem, bulutluluk, nemlilik ve yer şekilleri etkili olur.
2) BASINÇ                                                                                                   :
Đzlanda Alçak Basınç                                                                                        : Dinamiktir. Yıl boyunca etkilidir. Kışları ılıktır. Yazın yağmura, kışın kar
yağmasını sağlar.
Asor Yüksek Basınç                                                                                          : Dinamiktir. Yıl boyunca etkilidir. Yazın kuraklığa neden olur. Kışın Akdeniz
üzerinden gelirse yağmura, Avrupa üzerinden gelirse kar yağışına neden olur.
Sibirya Yüksek Basınç                                                                                       : Termiktir. Kışın etkilidir. Kar yağışı getirir. Kışın özellikle Doğu Anadolu’da
soğuk, kuru, ayazlı günler ve donma olayına neden olur.
Basra Alçak Basınç                                                                                          : Termiktir. Yazın etkilidir. Sıcaklığı arttırır. Özellikle Güneydoğu Anadolu’da
yazın yüksek sıcaklık ve şiddetli buharlaşmaya neden olur.





3) RÜZGÂRLAR                                                                                                          :
Türkiye Sıcak Türde Rüzgârlar                                                                                         Türkiye Soğuk Türde Rüzgârlar
Lodos:  Nemli  rüzgârdır.  Akdeniz,  Ege,  Marmara                                                                    Karayel: Kuzeybatıdan eser. Soğuk ve kuru rüzgârdır.
bölgelerinde etkili olur. Karaların yüksek kesimlere yağış                                                            Karadeniz  ve  Marmara’da  şiddetli  fırtınalara  neden olur;
bırakır. Güneybatı rüzgârıdır.                                                                                        kışın sıcaklığı düşürerek kar yağışını sağlar.
Kıble:  Güneyden  eser.  Đç  kesimlere  kadar  girebilir.                                                             Yıldız:  Kuzeyden  eser.  Soğuk  rüzgârdır.  Kışın  çok
Akdeniz bölgesi nemli - sıcak; iç kesimler kuru - sıcaktır.                                                           etkili olduğu için soğuk ve kar yağışı getirir. Karadeniz’den
Keşişleme:  Güneydoğudan  eser.  Kurutucu  ve  sıcak                                                                  nem getirdiği için Karadeniz dağlarına yağış getirir.
etkileri  vardır.  Yaz  mevsiminde  Güneydoğu  Anadolu’da                                                             Poyraz:  Kuzeydoğudan  eser.  Kışın;  soğuk,  sert  ve
kurutucu buharlaşma etkisi bu rüzgârdandır. “Samyeli”                                                                 kuru, yazın ise serin ve kuru tipte rüzgârdır.
Günbatısı  (Đmbat):  Ege  bölgesinde  denizden  esen                                                                  Etezyen: Ege kuzeyinden eser. Soğuk karakterlidir.
meltem rüzgârdır. Kışın sıcak geçmesinde etkilidir.                                                                   Gündoğusu: Soğuk karakterlidir.
Not: Denizcilerin, adını Uludağ’ın eski adından esinlenerek aldığı sıcak tipte rüzgâr “Keşişleme”dir.
4) NEM :
Havada bulunan su buharı “Nem”.
Nemliliği Etkileyen Faktörler: Sıcaklık, basınç, rüzgâr, yükselti, karasallık, denizellik.
Buharlaşma: Sıcaklık arttıkça, buharlaşma artar. Nem oranı arttıkça, buharlaşma azalır. Buharlaşma,
güneyden  kuzeye  gidildikçe  azalır.  En  fazla  Güneydoğu  Anadolu                                                  -  Akdeniz  Bölgesi;  en  az  Karadeniz
Bölgesidir. Kıyıdan iç kesimlere gidildikçe nemlilik azalır.
Mutlak Nem:  1m3 havadaki mevcut su buharı miktarıdır. Sıcaklık arttıkça, mutlak nem artar. Kıyı
bölgelerde fazla; iç kesimlere gidildikçe azalır. Mutlak nem en fazla Akdeniz Bölgesi’nde; en az Doğu Anadolu
Bölgesi’ndedir.
Maksimum Nem: 1m3 havadaki maksimum su buharı miktarıdır. Sıcaklıkla doğru orantılıdır. En fazla
Güneydoğu Anadolu - Akdeniz Bölgesi’nde; en az Doğu Anadolu - Karadeniz Bölgesi’ndedir.
Bağıl (Nısbî) Nem: “Mutlak Nem / Maksimum Nem” oranıdır. Havanın “doymuşluk oranı”dır. Sıcaklık
ile ters orantılı iken; mutlak nem ile doğru orantılıdır. Yağış miktarı ile paralellik gösterir. En fazla Karadeniz
Bölgesi’nde; en az Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndedir.
Bulutlanma: Bağıl nemin yüksek olduğu yerde fazla; düşük olduğu yerde azdır.  (Doğru orantılı).
Güneşlenme süresi ile de ters orantılıdır.
Güneydoğu  Anadolu  Bölgesi,  Đç  Anadolu  bölgesinden  daha  fazla  yağış  almasına  rağmen;  şiddetli
buharlaşma ve fazla güneşlenme süresinden dolayı daha kuraktır.
Yükselti arttıkça sıcaklık azalacağından bir hava kütlesinin taşıyabileceği nem miktarı azalır, bağıl nem
artış gösterir.
Doyma miktarına gelindiğinde yağışlar meydana gelir.





5. Yağışlar: Su buharının doyması ve yağışlar şeklinde düşmesidir.
1. Yamaç (Oroğrafik) Yağışlar                                                                                     2. Cephe Yağışları                            3. Konveksiyonel (Yükselim) Yağış
                                                                                                                  Sıcaklık                                      -  yoğunlukları  farklı  olan       Havanın   ısınarak   yükselmesiyle
Dağ yamaçlarına hareket eden hava
                                                                                                                  hava  kitlelerinin  karşılaştıkları  alanda   birlikte                            soğuyan     hava     kütlesi
kitlelerinin yükselip soğuyarak doyma
                                                                                                                  meydana  getirdiği  yağışlardır.  Türkiye     yoğunlaşarak                        yağış                                             bırakır.
noktasına ulaşmasıdır.
                                                                                                                  en çok bu yağışlardan etkilenir.                                                  “Kırkikindi Yağışları” da denir.
                                                                                                                                                                                                    En   fazla   Đç   Anadolu   Bölgesi
En   fazla   Karadeniz   Bölgesi’nde                                                                              En   fazla   Akdeniz                          (Ege   bazen)
                                                                                                                                                                                                    (genel), Kuzeydoğu Anadolu Bölümü
(Doğu Karadeniz) görülür.                                                                                         Bölgesi’nde görülür. Kışın etkilidir.
(Erzurum - Kars) (yazın) görülür.
Bir havada yağış olabilmesi için; havanın doyma noktasını aşmış (bağıl nem > % 100), sıcaklık düşmüş
ve havanın da yükselmiş olması gerekir. Yağışın dağılışı yükseltiye paralellik gösterir. Sis olayından en fazla
Marmara Bölgesi etkilenir.
00 C’nin altında; yer yüzüne yakın “Kırç - Kırağı”, yer yüzünden uzak “Kar”; 00 C’nin üstünde; yer
yüzüne yakın “Sis - Çiy”, yer yüzünden uzak ise “Bulut - Yağmur” oluşur.
Türkiye’de Yağışlar:
                                                                                                                  Bölgeler Yağış Dağılımı (Mevsimsel)                                               Yağış Alan - Almayan Yerler
Bölgeler                                                                                                          En Yağışlı                                    En Az Yağışlı                       En fazla yağış alan yerler                        En az yağış alan yerler
Akdeniz                                                                                                           Kış                                           Yaz                                 Doğu - Batı Karadeniz                             Tuz Gölü çevre kıyıları
Ege                                                                                                               Kış                                           Yaz                                 Yıldız Dağları                                    Iğdır - Malatya ovaları
Marmara                                                                                                           Kış                                           Yaz                                 Menteşe Yöresi                                    Güneydoğu Anadolu
G. Doğu A.                                                                                                        Kış                                           Yaz                                 Orta Toroslar                                     Suriye sınır bölgeleri
Đç Anadolu                                                                                                        Đlkbahar                                      Yaz                                 Hakkari Yöresi
Karadeniz                                                                                                         Sonbahar                                      Đlkbahar
Doğu Anadolu                                                                                                      Đlkbahar/Yaz                                  Kış                                 Tek düzenli yağışlar; Karadeniz kıyılarındadır.